تحولات فضایی و جنگ الکترونیک در سال 2024 در مقاطعی مانند عملیات وعده صادق و رونمایی از ماهواره سنجش از دور ایرانی به نام‌های کوثر و هدهد نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران نیز در کنار کشورهایی نظیر چین و روسیه توانسته اند به سطح قابل قبولی از عملیات تهدید فضایی و همچنین جنگال دست پیدا کند.

اندیشکده آمریکایی مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی (CSIS) مستقر در واشنگتن دی‌سی در گزارش سالانه خود به بررسی تهدیدات فضایی و ارزیابی تهدیدات آینده پرداخته است و با ذکر مقدمه مذکور در آن به نقش مهم سه کشور چین، روسیه و ایران از دید آمار و ارقام اشاره کرده است. کلایتون سوُپ، کاری اِی. بینگن، ماکنا یانگ و کندرا لافیو در ۲۵ آوریل ۲۰۲۵ به بررسی تحولات کلیدی در زمینه تسلیحات ضدفضایی کشورهای خارجی پرداخته و در گزارش 54 خود می نویسند: چین و روسیه، و تا حدودی ایران و کره شمالی، به طور فعال در حال آزمایش فناوری‌ها و مفاهیم عملیاتی جدیدی در فضا هستند که کاربرد آشکار و قابل توجهی در توانمندی‌های تسلیحات ضدفضایی دارند. در همین حال، در ادامه‌ی روندهایی که در سال‌های گذشته نیز مشاهده شده بود، اختلال (جمینگ) و جعل (اسپوفینگ) سیگنال‌های جی پی اس در برخی مناطق جهان به امری فراگیر تبدیل شده است و عملیات‌های سایبری علیه سامانه‌های فضایی نیز همچنان به طور منظم انجام شده و شناسایی می‌شوند.

باید توجه کرد این دو دسته اصلی که در ذیل جنگال (جنگ الکترونیک) قرار می گیرند با ایجاد پارازیت عمدی روی امواج رادیویی در عملیات جمینگ، برای جلوگیری از دریافت صحیح سیگنال توسط گیرنده‌های هدف، رهگیری یا ارتباطات دشمن را مختل می کنند. اسپوفینگ یعنی ارسال سیگنال جعلی به گونه‌ای که گیرنده به اشتباه آن را سیگنال معتبر تلقی کند. برای نمونه در جی پی اس، مختصات جعلی به گیرنده داده می‌شود تا دشمن مکان اشتباه را تصور کند.

این اتاق فکر آمریکایی که به طور غیررسمی در تدوین استراتژی‌های دفاعی و امنیتی نقش دارد ادامه می دهد: بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که سال گذشته هرگز سالی آرام نبوده است. در این مدت، بیشتر شاهد ادامه روندهای نگران‌کننده قبلی بودیم، از جمله: اختلال گسترده (جمینگ) و جعل سیگنال‌های جی پی اس در مناطق درگیری، به ویژه در روسیه و سراسر خاورمیانه.

از سویی دیگر ماهواره‌های چینی و روسی در مدار نزدیک زمین و مدار زمین‌ایستا قابلیت‌های مانور پیشرفته‌تری را نشان داده‌اند، که مهارت عملیاتی و تاکتیک‌ها و روش‌های جنگ فضایی را به نمایش می‌گذارد و باعث نگرانی مقامات ایالات متحده و متحدانش شده است.

جنگ فضایی؛ از سامان تا هدهد و کوثر

از ابتدای سال گذشته، ایران به افزایش مهارت‌های خود در پرتاب‌های فضایی ادامه داده است و موفق شده در ژانویه ۲۰۲۴، سپتامبر ۲۰۲۴ و دسامبر ۲۰۲۴ ماهواره‌هایی را از پایگاه‌های پرتاب ایرانی به فضا ارسال کند.

در پرتاب دسامبر ۲۰۲۴، سه ماهواره به مدار زمین فرستاده شدند. ایران معتقد است که یکی از این سه ماهواره یک «یدک‌کش فضایی» به نام سامان یک بوده است که با نام سامانه بلوک انتقال مداری شناخته می شود و می‌تواند ماهواره‌های دیگر را در مدار جابه‌جا کند؛ قابلیتی که کاربردهای واضحی در زمینه جنگ فضایی دارد.

در نوامبر ۲۰۲۴، روسیه دو ماهواره سنجش از دور ایرانی به نام‌های کوثر و هد هد را به فضا پرتاب کرد. روسیه پیش از این نیز ماهواره‌های دیگری برای ایران پرتاب کرده بود، از جمله نخستین ماهواره ایران به نام خیام در آگوست ۲۰۲۲.

طوفان هلو

در بخشی از گزارش سالانه مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی سی اس آی اس آمده است: شرکت‌های مایکروسافت و پالو آلتو نت‌ورکس در مارس و آگوست ۲۰۲۴ گزارش‌هایی منتشر کردند که جزئیات بیشتری درباره حوادث موسوم به طوفان هلو (Peach Sandstorm) ارائه دادند. هر دو گزارش در ارزیابی ها اعلام کردند که این کارزار سایبری توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران هدایت شده و بخشی از تلاش‌های مداوم برای جمع‌آوری اطلاعات و انجام حملات مهندسی اجتماعی بوده است.

بر اساس گزارش مایکروسافت، همین گروه تهدید سایبری ایرانی پیش‌تر حملاتی را علیه بخش‌های مختلفی از جمله هوافضا، ساخت‌وساز، دفاع، آموزش، انرژی، خدمات مالی، بهداشت و درمان، دولت، ماهواره و ارتباطات در چندین کشور انجام داده است. در فوریه ۲۰۲۴، شرکت مندینت (Mandiant) گزارشی درباره فعالیت‌های های سایبری منتشر کرد که آن را به سپاه پاسداران نسبت داده بود؛ این فعالیت‌ها با هدف جاسوسی، بخش‌های هوافضا و دفاعی در خاورمیانه و احتمالاً در ترکیه، هند و آلبانی را هدف قرار داده بود.

رژیم صهیونیستی

این اندیشکده آمریکایی تصریح می کند: اگرچه اسرائیل در نسخه‌های پیشین «ارزیابی تهدیدات فضایی» چندان برجسته نبوده، اما امسال به دلیل فعالیت‌هایش در ایجاد اختلال در جی پی اس در شرق دریای مدیترانه، سوریه، لبنان، بخش‌هایی از مصر و خود اسرائیل، نمی‌توان آن را نادیده گرفت. اختلال (جمینگ) و جعل سیگنال‌های جی پی اس (اسپوفینگ) توسط اسرائیل به طور قابل توجهی گسترده‌تر و مداوم‌تر شده است، به ویژه در حوالی آوریل ۲۰۲۴، زمانی که اسرائیل انتظار داشت ایران در واکنش به یک حمله اسرائیلی در سوریه که منجر به کشته شدن دو مقام ارشد ایرانی شد، اقدام تلافی‌جویانه‌ای انجام دهد.

از سویی دیگر اسرائیل به توسعه و بهبود سلاح‌های انرژی هدایت‌شده مانند پرتو آهنین (سیستم دفاع هوایی مبتنی بر لیزر رافائل ) برای استفاده در دفاع موشکی ادامه می‌دهد. این قابلیت نشان می دهد با توجه به دانش و توانمندی‌هایش در شناسایی و رهگیری ماهواره‌ها، عملاً یک ظرفیت بالقوه ضدماهواره‌ای را حفظ کرده است.

عملیات وعده صادق یک

سی اس آس ادامه می دهد: بیشتر این موارد اسپوفینگ در خاورمیانه رخ داده‌اند و احتمالاً عمدتاً متعلق به رژیم اسرائیل است که در راستای تلاش‌های خود در مواجهه با حماس، حزب‌الله و ایران بوده است.

باید یادآوری کرد بزرگترین جهش در تعداد حوادث اسپوفینگ طی سال گذشته، در اواسط آوریل ۲۰۲۴ رخ داد، آن هم زمانی بود که رژیم اسرائیل در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۲۴حمله هوایی‌ای علیه فرماندهان ارشد ایرانی در سوریه انجام داد. این اقدامات در حالی بود که اسرائیل منتظر واکنش احتمالی ایران بود که سرانجام در ۱۳ آوریل ۲۰۲۴ رخ داد. (در عملیات وعده صادق)