به گزارش قدس خراسان، اواسط دهه ۹۰ بود که مسئله ریزگردهای سرخس به عنوان معضلی ریشه‌ای سر باز کرد و تاکنون که نزدیک به ۱۰سال از آن زمان می‌گذرد، دولت‌های مختلف آمدند و رفتند ولی نتوانستند به‌صورت کامل با آن مقابله کنند. فعالیت‌های مختلفی در این زمینه انجام شد ولی به گمان کارشناسان، جای اقدام‌های یکپارچه، جامع و چندجانبه خالی است.
از طرفی بهمن ۱۴۰۲ نیز هجدهمین جلسه ستاد ملی گردوغبار در سرخس برگزار شد که باید یک تکان اساسی به وضعیت اعتبارات مختلف ریزگرد، ملی و استانی برای مقابله با ریزگردها می‌داد ولی با اینکه در همان جلسه صحبت از اختصاص ۲همت برای مقابله با ریزگردهای سرخس شد که تبعات آن گاه دامن مشهدی‌ها را نیز می‌گیرد، گویا تاکنون خبری از آن ۲همت نیست.
فقط شعار دیدیم!
نایب رئیس شورای اسلامی شهر سرخس درباره وضعیت ریزگردهای این شهرستان در گفت‌وگو با خبرنگار ما بیان کرد: این ریزگردها به کانون‌های داخلی و خارجی مرتبط است. در داخل استان سه کانون مهم خانگیران در گنبدلی، چاله زرد و صمدآباد و همچنین صحرای قره‌قوم با وسعت ۳۵۰ کیلومتر به عنوان کانون خارجی در زمینه ریزگرد فعال هستند.
مهدی علیمیرزایی با بیان اینکه دستگاه‌های مختلفی در این حوزه موظف به فعالیت میدانی هستند، ادامه‌داد: باید گفت ما بیشتر از هرکاری فقط شعار دیدیم. درحال حاضر نیز تنها کاری که شده این است به لطف خدا دوسه سال است کمی شاهد بارش بیشتر باران و ترسالی هستیم. پیش از این با اندک بادی در سرخس، طوفان‌های سرخ و سیاه به راه می‌افتاد ولی الان شرایط کمی بهتر است.
به گفته او، به‌تازگی با پیگیری رسانه‌ها، دادستان و فرماندار از ورود عشایر به شهرستان سرخس جلوگیری شد. سرخس اقلیم خاصی دارد، ۷۰درصد عشایر برای چرای دام به این منطقه می‌آیند و اگر بتوانیم برای مدتی به‌طور کامل از حضور عشایر به‌ویژه در منطقه خانگیران که کانون فرسایش خاک، طوفان و بحران در کلخراسان رضوی است، جلوگیری کنیم اتفاق خوبی خواهد افتاد.
اقدام‌های جزیره‌ای سد بحران ریزگرد نمی‌شوند
نایب رئیس شورای اسلامی شهر سرخس با اشاره به موضوع اختصاص ۲همت، افزود: یک سال و نیم پیش که معاون رئیس جمهور به سرخس آمد، مصوب شد ۲همت به این شهرستان تخصیص داده شود ولی تاکنون اتفاقی نیفتاده و اگر از ردیف ملی اعتباری اختصاص پیدا نکند تا سالیان سال سرخس با همین ریزگرد و طوفان خواهد ماند، ولی تا الان که من در خدمت شما هستم یک ریال هم از این ۲همت سمت شهرستان نیامده است.
علیمیرزایی با بیان اینکه متأسفانه هر نهادی به‌طور جزیره‌ای اقدام کرده است، گفت: بیشتر طوفان‌هایی که به سراغ مشهد و شهرستان‌های مجاور می‌آید با منشأ سرخس است و اگر اینجا به‌درستی مدیریت نشود مطمئنم چند سال آینده مشهد نیز در امنیت نخواهد بود.
از ۲همت خبری نیست!
رئیس اداره بیایان منابع طبیعی خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما بابیان اینکه از محل ۲همت مورد نظر فعلاً چیزی به منابع طبیعی اختصاص پیدا نکرده، گفت: باتوجه به اینکه سه شهرستان خواف، گناباد و سرخس در مسئله ریزگرد دخیل هستند، در بحث اعتبارات ریزگرد در سال ۱۴۰۳، مبلغ ۳ میلیارد و ۳۷۰ میلیون تومان به استان اختصاص داده شده که با توجه به نهال‌کاری‌های سال‌های پیش که در سه شهرستان خواف، سرخس و گناباد انجام شده بوده، برای هر شهرستان ۲۰۰هکتار آبیاری و مراقبت به میزان یک‌میلیارد تومان اختصاص داده شد که از این میزان یک‌میلیارد تومان در شهرستان سرخس هزینه شده است.
محمد زرگران ادامه داد: سال ۱۴۰۳ از محل اعتبارات ملی، استانی و ریزگرد به صورت کلی ۳میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به منابع طبیعی اختصاص پیدا کرد و از این میزان، ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانش تخصیص یافته که در قالب طرح‌هایی همچون نهال‌کاری، حفاظت، قرق، آبیاری، مراقبت، تولید نهال گلدانی و ساخت خزانه پیش‌بینی شده است. همان‌طور که گفته شد یک‌میلیارد آن اعتبار ریزگرد، یک میلیارد و ۳۵۰میلیون اعتبار استانی و ۵۵۰ میلیون اعتبار ملی برای مقابله با ریزگرد به حوزه بیایان تخصیص یافته است.
پالایشگاه خانگیران هنوز برای ریزگردها کاری نکرده است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی درباره وضعیت ریزگردهای شهرستان سرخس گفت: این شهرستان چهار کانون بحرانی بیابانی دارد که از سال ۱۴۰۲ تاکنون مطالعات کل مساحت منطقه به وسعت ۲۱۰هزار هکتار انجام شده است.
علیرضا قامتی با اشاره به هزینه ۳۰۰میلیون تومان برای نهال‌کاری توسط آستان قدس، ادامه داد: پالایشگاه خانگیران نیز قرار بوده ۵۰ میلیارد تومان تخصیص اعتبار کند که هنوز اقدامات نهایی آن مشخص نشده است، ۲میلیارد صرف بادشکن در مسیر راه آهن شده تا خطوط ریلی دچار اختلال نشود.
به گفته او، منابع طبیعی نیز در مدیریت موضوع ریزگردها چند فعالیت را در دستور کار خود دارد، از جمله تغییر نوع کشاورزی با نگاه حفاظتی، تغییر الگوی کشت، مرتع‌داری، اجرای احیا، کنترل ظرفیت چرای دام و پوشش مراتع با گونه‌های چند ساله.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه ۵۰درصد از این ریزگردها متأثر از حوزه صحرای قره‌قوم است، افزود: محیط زیست نیز مذاکراتی با طرف ترکمن دارد که هنوز درحال پیگیری است و نتایج آن در صورت انتشار، در آینده اعلام می‌شود.
ضرورت توسعه پوشش گیاهی مقاوم منطبق با منطقه
استاد گروه زمین‌شناسی گرایش زیست محیطی دانشگاه فردوسی مشهد نیز درباره راهکارهای مؤثر در این‌باره گفت: برای بادهای منطقه در طول سال نمی‌توان کاری کرد؛ تنها کار مؤثر، افزایش پوشش گیاهی منطبق با منطقه است که نسبت به شرایط کم‌آبی، خاک محیط و حتی مسئله ارتفاع از سطح دریا، مقاوم و تطبیق‌پذیر باشد. متأسفانه اقلیم منطقه خشک است و مصرف آب نیز در آنجا منطقی نیست و اگر در یک سال هم بارش باران باشد نمی‌توان به بارش باران برای تمام ماه‌ها امید داشت.
به گفته محمدحسین محمودی قرایی، بخش زیادی از ریزگرد از خارج مرزها می‌آید و ما نمی‌توانیم کاری برای آن بکنیم، اما برای بخشی که از داخل ایران است می‌توان به تفکیک ماسه پرداخت. البته این موضوع نیاز به مطالعه از طریق سنجش از دور و جی‌آی‌اس دارد تا مناطقی که بیشتر قابلیت حرکت ریزگرد را داشته و می‌توان برای آن تفکیک ماسه انجام داد، شناسایی شوند و بر این اساس تا حدی جلو حرکت ریزگرد را گرفت. با این حال، کشت پوشش گیاهی منطبق با شرایط محیطی، کار مفیدتری است چون چندمنظوره است.
وی معتقد است کشورهایی مانند چین و عربستان بودجه‌های کلانی برای مقابله با بیایان و بیابان‌زدایی اختصاص می‌دهند اما باید دید آیا در کشور ما نیز قرار است چنین هزینه‌هایی بشود.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به ضرورت انجام کار ریشه‌ای و مطالعاتی گفت: باید بررسی کرد که دقیقاً چه قسمت‌هایی و به چه میزانی نیاز به کار دارد، این اتفاق مستلزم کار مطالعاتی خوب درحد پایان‌نامه دکتراست که به‌صورت متمرکز هم بررسی کند و هم راهکار بدهد.
مقابله همه‌جانبه
اگرچه تاکنون اقدامات مختلفی در راستای مقابله با ریزگردهای سرخس در سطح استان و شهرستان‌های مرتبط انجام شده اما به نظر می‌رسد چون اعتبار به میزان کافی به این معضل مهم اختصاص نیافته، فعالیت‌های صورت گرفته نیز به‌گونه‌ای بوده که هر سازمان و ارگان در حد بودجه خود، تنها به فعالیت‌های میدانی در محیط پیرامون و مرتبط با خود پرداخته و از پس مقابله همه‌جانبه با این مسئله برنمی‌آیند و ریزگردها نیز کماکان میهمان سرخس و شهرستان‌های اطراف هستند.
ترویج روش‌های کشاورزی که به حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن کمک می‌کند، مانند کشت پوشش گیاهی و استفاده از تکنیک‌های آبیاری مناسب، کاشت درختان و گیاهان بومی در اطراف شهرها، استفاده بهینه از منابع آب و جلوگیری از خشکی زمین‌ها، افزایش آگاهی عمومی درباره تأثیرات ریزگردها و روش‌های مقابله با آن‌ها، حمایت از تحقیقات علمی برای شناسایی عوامل مؤثر بر تولید ریزگردها و ارائه راهکارهای نوین برای مقابله با آن‌ها فعالیت‌های مؤثری است که باید به صورت یکپارچه و هماهنگ صورت پذیرد تا اثرگذار شود.
در نهایت اجرای این موارد نیازمند همکاری میان نهادهای دولتی، غیردولتی و عموم مردم است تا همه دربرابر این موضوع احساس مسئولیت کرده و حتی اگر در شرایطی قرار گرفتند که سود تاغزارها برای فروش در قالب زغال نیز اغواکننده بود، به هیچ عنوان حاضر به سرقت شبانه آن‌ها و تبدیلشان به زغال نباشند.
خبرنگار:عفت رضوی
نظر شما