خط ریلی خواف-هرات، بخشی از کریدور ریلی شرق به غرب جهان است که مسیری ۲هزار کیلومتری از چین، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران، ترکیه و اروپا را شامل میشود و قرار است این مسیر، ترانزیت کالا و مسافر را تسهیل کرده و وابستگی به حمل و نقل جادهای را کاهش دهد. یکی از موضوعات مهم برای برقراری تعادل در تراز تجاری دو کشور به صورت دو سویه مسئله اکتشاف، بهرهبرداری و فراوری از معادن افغانستان و به دنبال آن واردات مواد معدنی از این کشور است که مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی ایران و افغانستان در گفتوگو با طوس از وضعیت معادن افغانستان و نقش آن در توسعه و آینده دو کشور میگوید.
آینده افغانستان به بهرهبرداری از معادن آن وابسته است
مصطفی رضایی با بیان اینکه افغانستان کشوری است که نیاز به توسعه و سرمایهگذاری سنگین برای رشد اقتصادی و زیرساختهای خود دارد، اظهار میکند: در حال حاضر تنها منبع مالی افغانستان برای تأمین منابع لازم به منظور توسعه زیرساختها، معادن این کشور است. در واقع معادن در افغانستان هم حکم سازمان برنامه و بودجه را دارند و هم حکم بانک مرکزی. هر پروژه زیرساختی و توسعهای در افغانستان نیازمند توجه ویژه به معادن و بهرهبرداری از آنهاست و میتوان گفت آینده افغانستان به بهرهبرداری از معادن آن وابسته است.
وی درباره ظرفیت معدنی و عمرانی افغانستان برای سرمایهگذاران خراسان رضوی و روندی که باید در حوزه واگذاری طی شود، میگوید: بهرهبرداری از معادن افغانستان با عنوان پروژه داوطلبی یا همان مناقصههای دولتی مرسوم به شرکتها واگذار میشود. اکتشاف برخی از معادن بزرگ مانند معادن آهن غوریان، در قالب مناقصه به شرکتها واگذار شده تا مطالعه لازم انجام شود. همچنین بهرهبرداری از برخی معادن دولتی دیگر به صورت تقریبی ۵۰-۵۰ میان دولت و استخراجکننده واگذار شدهاند. در این حالت، یک شرکت ایرانی، افغانستانی یا خارجی استخراج معادن را انجام میدهد که نیمی از سهم آن به دولت افغانستان و نیمی دیگر به استخراجکننده تعلق میگیرد.
فاز اکتشاف، بیشتر مورد توجه است
مدیر عامل کنسرسیوم توسعه ریلی ایران و افغانستان با اشاره به ظرفیتهای بالای معدنی این کشور بیان میکند: در حال حاضر فاز اکتشاف بیشتر مورد توجه قرار گرفته تا فاز استخراج. هنوز معدنی در افغانستان وجود ندارد که استخراج اصولی آن آغاز شده باشد و اغلب استخراج به صورت رگهای انجام میشود؛ اما اکتشافات رنگ و بوی تخصصی و علمیتری به خود گرفته و با ورود شرکتهای اکتشافی ایرانی به افغانستان، پروژههای شناسایی معادن نیز در حال انجام است.
رضایی درباره سایر کشورهای حاضر در افغانستان در زمینه فعالیت معدنی میگوید: افزون بر شرکتهای ایرانی، کشورهای دیگری مانند چین نیز در حال حاضر بیشترین حضور را در افغانستان داشته و معادن زیادی به ویژه معادن طلای بدخشان و معدن مس عینک، کرومیت سرب و روی را در دست استخراج دارند. چین در حال حاضر به عنوان یکی از اصلیترین کشورها در استخراج معادن طلای افغانستان فعالیت میکند و بیشترین توسعه را در این زمینه دارد. افزون بر چین، کشورهای دیگری مانند ترکیه، ترکمنستان، پاکستان، ازبکستان و قزاقستان نیز معادنی را در افغانستان در اختیار دارند.
فعالیت شرکتهای دوملیتی در حوزه معادن افغانستان
وی درباره فعالیت ایرانیها در نوع معادن و استخراج مواد معدنی در افغانستان بیان میکند: شرکتهای ایرانی اغلب به صورت دوملیتی (ایرانی-افغانستانی) فعالیت میکنند و در زمینه استخراج معادن سرب، روی و زغالسنگ با افغانستانیها مشارکت دارند.
مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی ایران و افغانستان به توان فنی ایران در رقابت با سایر کشورها در زمینه معادن اشاره میکند و ادامه میدهد: در افغانستان شرایط به گونهای است که حضور در معادن مهمتر از توان فنی به شمار میآید؛ چون کشوری است که وارد فاز اولیه اکتشاف شده و پیجویی سطحی نیز در این کشور نوعی اکتشاف محسوب میشود. بنابراین برتری با کشوری است که حضور بیشتری در میدان داشته باشد و به طور مستقیم در پروژهها مشارکت کند.
رضایی با بیان اینکه به واسطه همسایگی ایران با افغانستان و مبادلات ریلی که میان این دو کشور برقرار شده، شرایط برای حضور ایرانیها در بازار معادن افغانستان مهیا شده است، میافزاید: دست برتر ایران برای استخراج مواد معدنی، بهرهبرداری از ظرفیت ریلی است؛ چون افغانستان به عنوان یک کشور محصور در خشکی، به آبهای آزاد دسترسی نداشته و کارخانه فراوری مواد معدنی نیز ندارد. در نتیجه ایران با استفاده از ظرفیتهای ریلی خود میتواند مواد معدنی افغانستان را به راحتی منتقل کند. در واقع افغانستان به دلیل دسترسی نداشتن به آبهای آزاد، مجبور است مواد معدنی خود را از طریق خطوط ریلی صادر کند و یکی از بهترین خطوط ریلی برای این منظور، خط ریلی خواف به هرات بوده که با کمکهای بلاعوض جمهوری اسلامی ایران به افغانستان ساخته شده است.
ضرورت تسهیلگری دولت برای ایجاد شهرک معدنی مرزی
وی ادامه میدهد: پس از اکتشاف و بهرهبرداری از معادن در افغانستان، بسیاری از مواد خام معدنی این کشور به داخل ایران منتقل و در کارخانههای ایرانی فراوری میشود همچون معادن روی افغانستان که به زنجان انتقال مییابد و در آنجا مواد معدنی آن فراوری میشود.
مدیر عامل کنسرسیوم توسعه ریلی ایران و افغانستان با اشاره به ضرورت تسهیلگری دولت در این حوزه اظهار میکند: دولت با تسهیلگری میتواند کمک زیادی به فرایند انتقال مواد خام معدنی به داخل کشور و فراوری و صادرات دوباره آنها داشته باشد. برای این منظور نیاز است پایانههای مواد معدنی در گذرگاههای زمینی و ریلی مشترک میان ایران و افغانستان مانند دوغارون و شمتیغ ایجاد شود. بخش خصوصی برای سرمایهگذاری در این حوزه حاضر است فقط باید استانداری خراسان رضوی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و نمایندگان مجلس تسهیلگری لازم را داشته باشند تا بخش خصوصی بتواند در این پروژهها سرمایهگذاری کند.
به گفته رضایی، ایجاد یک شهرک صنعتی معدنی در مرز ریلی میان ایران و افغانستان موضوعی است که میتواند به توسعه اقتصادی دو کشور کمک کند. اگر این شهرک صنعتی در دو مرز دوغارون و شمتیغ مستقر شود، میتواند به تسهیل صادرات و واردات مواد معدنی میان دو کشور کمک کند. نیاز به اعتبار خاصی برای راهاندازی آن نیست و فقط تسهیلگری میخواهد.
تراز تجاری ما با افغانستان یک سویه است
وی یکی از مشکلات فعلی میان ایران و افغانستان را محدود شدن تراز تجاری دانسته و میگوید: در حال حاضر تراز تجاری میان دو کشور یکسویه است و باید به زودی آن را حل کرد. ما سالانه ۳میلیارد دلار صادرات به افغانستان انجام میدهیم؛ اما تنها ۲۰۰میلیون دلار واردات از این کشور داریم. این نبود توازن میتواند عامل محدودکننده تجارت و مانع توسعه تجارت دو سویه شود. با صادرات مواد معدنی افغانستان به ایران میتوانیم تراز تجاری را به سمت دو سویه شدن سوق دهیم. پیشبینی ما این است که در دو سال آینده تراز تجاری به دستکم ۴میلیارد دلار برسد.
مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی ایران و افغانستان با اشاره به افق هدفگذاری شده برای اکتشافات و استخراجها بیان میکند: معمولاً قراردادها برای کوتاهمدت، مثلاً ۵ تا ۱۰ سال تنظیم میشوند.
با توجه به تغییرات سریع حکومتها در افغانستان، برنامهریزیهای ما نیز کوتاهمدت است و از سرمایهگذاریهای بلندمدت خودداری میکنیم. هدفگذاری ما این است که در یک بازه زمانی پنج ساله، حداکثر اکتشاف و استخراج در حال اکتشاف را در افغانستان انجام دهیم و از شیوههای زمانبر خودداری کنیم.
نظر شما