برگزاری کنفرانس تهران با حضور مهمانانی از ۲۰۰ کشور، در آستانه نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی (که بناست ۲۸ آبان برگزار شود) از اهمیت ویژهای برخوردار بود و این در شرایطی است که اکنون تنش میان ایران و کشورهای غربی بار دیگر اوج گرفته و به ویژه ارائه پیشنویس قطعنامهای جدید از سوی تروئیکای اروپایی و آمریکا علیه جمهوری اسلامی، موجی از واکنشها را به دنبال داشته است.
در چنین فضایی، برگزاری کنفرانس «حقوق بینالملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع» به علت آشکار کردن دیدگاه سیاستمداران تهران درباره آینده تعامل با غرب از اهمیت ویژهای برخوردار بود.
حنای بیرنگ چشمآبیها
یکی از نکات برداشت شده از اظهارات مقامات ایرانی در گردهمایی دیروز، واقعیت حذف اروپا از معادلات پرونده هستهای است. به اعتقاد ناظران سیاسی، اروپای منفعل در مقام عمل به تعهدات برجامی، با فعالسازی اسنپبک عملاً آخرین کارت بازی مقابل ایران را سوزاند و اکنون تهران در بحث مذاکرات احتمالی بعدی، نه میتواند روی توانایی اروپا حساب کند، نه به چشم آبیها اعتماد دارد و نه اصلاً مایل است با این طرف زیادهخواه وارد گفتوگوی دوباره شود. موضوع بیاعتمادی جمهوری اسلامی به تصمیمسازان قاره سبز در سخنان دیروز چند مقام تهران مشهود بود. به طور نمونه کاظم غریبآبادی به صراحت تأکید کرد: تروئیکای اروپایی با اقدامهای خصمانه اخیر خود در نیویورک و شورای امنیت، اقدام غیرقانونی در حوزه اسنپبک و قرار گرفتن در کنار آمریکا و رژیم صهیونیستی، خود را از دیپلماسی با ایران حذف کردند. این نکتهای است که محمد مرندی، کارشناس امور راهبردی هم دیروز در گفتوگو با المیادین به آن اشاره کرده و گفت: اروپاییها تمام نفوذی را که زمانی در تهران داشتند از دست دادهاند و هیچ نقشی در مذاکرات و برنامه هستهای ندارند. ایرانیها معتقدند اروپاییها هیچ اعتباری ندارند و اهرمهای فشار بیشتر علیه ایران در اختیارشان نیست.
دیگر نکته برآمده از سخنان مقامات تهران در نشست مذکور، تأکید صریح بر بیاعتمادی کامل به آژانس بینالمللی اتمی به عنوان نهاد تخصصی فعال در حوزه هستهای و تقلیل جایگاه آن به عنوان یک نهاد کاملاً در خدمت منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی است. این بخش از اظهارات سیدمحمد اسلامی دیروز در رسانهها بازتاب ویژهای داشت. او با اشاره به نقش این نهاد در پرونده هستهای ایران گفت: نخستین مرکزی که اسرائیل بمباران کرد، کارخانه تولید سوخت صفحهای برای رآکتور تهران بود که قرار بود صبح همان روز حمله به ایران بازرسان آژانس از تأسیسات ایران بازدید داشته باشند.
دیپلماسی همچنان زنده است اما ...
در این راستا هر چند وزیر خارجه کشورمان در کنفرانس «حقوق جهانی تحت تهاجم، تجاوز و دفاع» تأکید کرد دیپلماسی همچنان میتواند زنده باشد و راهکار نهایی برای حل و فصل اختلافات است، اما ادامه داد: ما دو تجربه در برابر خود داریم؛ مذاکرات سال ۲۰۱۵ که به توافقی منجر شد، اما آمریکا به آن خیانت کرد و تجربه جنگ اخیر که مردم ایران با همان زبانی که با آنها برخورد شد، پاسخ دادند و نتیجهاش را هم دیدند. طرفهای مقابل بین تجربه «مذاکرات سال ۲۰۱۵» و «جنگ ۱۲روزه» یکی را انتخاب کنند، ما برای هر دو آنها آمادگی داریم. این موضعگیری عراقچی محصول عدم اعتماد به طرف مقابل است که فضای غبارآلودی در عرصه دیپلماسی ایجاد کرده و البته تهران تصحیح مسیر غلط گذشته را بر عهده طرف مقابل گذاشته و تأکید کرده خود برای هر سناریویی آماده است. اعلام بیاعتمادی به طرف مقابل در اظهارات سعید خطیبزاده، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت خارجه هم مشهود بود؛ جایی که در حاشیه کنفرانس مذکور گفت: ایران اعلام کرده هر گونه مذاکره با آمریکا تنها در شرایطی انجام میشود که کشور کاملاً آماده باشد و به طرف مقابل هیچ اعتمادی ندارد؛ لذا اگر روزی قرار باشد در چارچوب شرایطی مذاکره با ایالات متحده اتفاق بیفتد، قطعاً یک «مذاکره مسلح» است، یعنی ما در آن به طرف مقابل هیچ اعتمادی نداریم.
خط قاطع مقاومت در سطح کلان حکمرانی
اظهارات مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی در کنفرانس تهران بیانگر یک نکته مهم دیگر هم هست و آن هم پذیرش خط قاطع مقاومت در سطح کلان حکمرانی به جای پذیرش صلح تحمیلی، مقابل محور زیادهخواه غربی است. به اعتقاد بسیاری در چند هفته پیش و حتی پس از جنگ ۱۲روزه به دلیل وجود برخی خوشبینیها برای رسیدن به نتیجه در رابطه با غرب، نوعی سردرگمی بر دستگاه دیپلماسی سایه افکند و همین مسئله غربیها را برای تحت فشار قرار دادن کشورمان ترغیب میکرد. با این حال پس از انتخاب علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و ضرورت گذر تصمیمها در حوزه پرونده هستهای از کانال شعام، به نظر یک نوع قاطعیت در تصمیمگیری برای ایستادگی مقابل طرف غربی در عرصه سیاسی حکمفرما شده است. اظهارات ۱۹ آبان ماه لاریجانی در همین چارچوب قابل تفسیر است. دبیر شورای عالی امنیت ملی در توییتی نوشت: حتی اگر به قیمت رویارویی تمام شود، با قدرت جلو وحشیگری مدرن میایستیم. کلید کار در تغییر رویکرد غرب نهفته است که دست از تسلط طلبی بردارد؛ وگرنه تهدیدهای آمریکا تأثیری بر اراده ملی ایرانیان نخواهد داشت. این رویه دیروز از سوی مقامات ایرانی حاضر در کنفرانس تهران و به ویژه عراقچی مورد تأکید قرار گرفت، جایی که گفت: سیاست ما کاملاً روشن است. همچنان پیگیر دیپلماسی هستیم. ولی در عین حال در مقابل زورگویی و زیادهخواهی کوتاه نخواهیم آمد. طرفهای مقابل بین تجربه «مذاکرات سال ۲۰۱۵» و «جنگ ۱۲روزه» مخیر هستند اما ما برای هر دو آنها آمادگی داریم.
خبرنگار: هدایت جاوید
نظر شما