حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد، استاد حوزه علمیه در جلسه درس اخلاق که روز چهارشنبه در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار شد، با اشاره به تلاش همیشگی انسان برای رهایی از نقص‌ها و رسیدن به کمال وجودی، گفت: انسان از آغاز آفرینش به‌دنبال مربی بوده که او را از ضعف به قوت، از جهل به معرفت و از خودخواهی به بندگی واقعی رهنمون شود.

وی افزود: عرفا، حکما و علمای اخلاق باورند که رسیدن به کمال نیازمند تربیت دقیق و پیوسته است. تربیتی که بتواند انسان را از غبار غفلت پاک کند و او را متوجه جایگاه حقیقی خویش سازد.

استاد حوزه علمیه با اشاره به سخن نورانی پیامبر اعظم(ص) که فرمودند: «أدّبنی ربّی فأحسن تأدیبی» اظهار داشت: این جمله، اوج تربیت الهی را نشان می‌دهد و در حقیقت بیان می‌کند که راه اصلی اصلاح انسان، اتصال به خداوند و دریافت ادب و تربیت از سرچشمه الهی است.

وی ادامه داد: این تربیت، تنها از طریق پروردگار حاصل می‌شود و ابزار دستیابی به آن، چیزی جز بندگی و عبادت صحیح نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد نماز را کامل‌ترین و شریف‌ترین مربی انسان معرفی کرد و گفت: اگر همه اسباب تربیت معنوی را بررسی کنیم، هیچ‌کدام به اندازه نماز انسان را ادب نمی‌کند، تربیت نمی‌نماید و به سوی تعالی وجودی سوق نمی‌دهد.

وی گفت: در نگاه اهل معرفت، نماز یک عمل عبادی صرف نیست، بلکه مدرسه‌ای تربیتی است که انسان در آن پرورش می‌یابد.

سخنران مراسم با اشاره به آیه «أقم الصلوة لذکری» اضافه کرد: خداوند از بندگان می‌خواهد هنگام نماز به یاد او باشند. ذکر در این آیه تنها به معنای گفتن اذکار نیست، بلکه مقصود آن حضور کامل قلب در محضر ربوبی است.

وی با تاکید بر اینکه نمازِ بی‌حضورِ قلب، تنها پوسته عبادت است، افزود: روح نماز زمانی پدید می‌آید که قلب انسان متوجه خدا باشد و از هر غفلتی دور بماند.

این استاد اخلاق با بیان اینکه قلب تابع اراده انسان است گفت: دل انسان ابزار سرگردان نیست، بلکه «اختیار» است که تعیین می‌کند قلب به کدام سمت حرکت کند. اگر انسان اراده کند در نماز حضور داشته باشد، قلب نیز همراهی می‌کند. اما اگر اراده‌اش متزلزل باشد، ذهن در مسیرهای مختلف پراکنده می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین منفرد افزود: خداوند فرموده است «وَلَا تَکُنْ مِنَ الْغَافِلِینَ»؛ انسان باید مراقب باشد که در صف غافلان قرار نگیرد. غافلانی که دل‌شان در بند دنیا است و توجهی به حقیقت زندگی ندارند.

وی با بیان اینکه محروم شدن از حضور قلب، آسیب بزرگی برای روح است، تصریح کرد: بسیاری از گناهان، بی‌نظمی‌ها، عصبانیت‌ها و مشکلات اخلاقی از غفلت قلب ناشی می‌شود. انسان وقتی از یاد خدا دور شد، اسیر میل‌ها و شهوت‌ها می‌گردد و در برابر لغزش‌ها آسیب‌پذیر می‌شود.

سخنران مراسم برای روشن‌تر شدن مفهوم غفلت، نمونه‌هایی از رفتار سردمداران قدرت در جهان را بیان کرد و گفت: گاهی انسان‌هایی را می‌بینیم که بر بخش‌های گسترده‌ای از دنیا حکومت می‌کنند، صاحب سرمایه‌های عظیم‌اند، اما چون از خدا غافل‌اند، دنیا را با ظلم و جنایت آلوده می‌کنند. این افراد در ظاهر قوی‌اند اما در حقیقت ضعیف و بی‌پناه‌اند؛ زیرا دل‌شان از نور خدا بی‌بهره است.

حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد افزود: قرآن کریم بارها هشدار داده است که قدرت و ثروت بدون ایمان، جز افزایش غفلت و غرور نتیجه‌ای ندارد. چنین انسان‌هایی اگرچه ظاهراً فرمانروای زمین‌اند، اما در حقیقت اسیر نفس و بنده دنیا هستند.

این استاد اخلاق با اشاره به مقام عظیم حضرت زهرا(س) گفت: شناخت حضرت زهرا(س) در واقع شناخت حقیقت «لیلةالقدر» است؛ زیرا وجود مقدس ایشان جایگاه تجلی اراده الهی و محور هدایت عالم است. انسان اگر حقیقت حضرت فاطمه(س) را بشناسد، به درک ژرف‌تری از حقیقت قدر و اندازه و تقدیر الهی می‌رسد.

وی گفت: اهل‌بیت(ع) واسطه‌های فیض خداوند هستند و توسل به آنان، به‌ویژه در گرفتاری‌ها، تأثیر فراوانی بر گشایش امور دارد. محبت و دلبستگی به اهل‌بیت(ع) باید همراه با عمل صالح باشد تا ثمرات معنوی آن آشکار شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد در ادامه جلسه به حالات معنوی نماز پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) پرداخت و گفت: برای آنان نماز نه‌تنها یک وظیفه شرعی، بلکه لحظه ملاقات با محبوب حقیقی بود. آن‌قدر در نماز غرق توجه الهی می‌شدند که حتی از دردهای جسمی و حوادث اطراف خود غافل می‌گردیدند. این حالت، نشانه اوج حضور قلب و عمق ارتباط با خداوند است.

وی با اشاره به این‌که نماز معراج مؤمن معرفی شده است، گفت: معراج یعنی بالا رفتن روح، یعنی عبور از مرزهای مادی و رسیدن به حقیقت معنا. اگر انسان تمرین کند، می‌تواند در نماز طعم آرامش الهی را بچشد؛ آرامشی که دغدغه‌ها را کاهش می‌دهد و اضطراب‌ها را فرو می‌نشاند.

استاد اخلاق حوزه در بخش پایانی سخنان خود، مجموعه‌ای از توصیه‌های عملی برای رسیدن به نماز حقیقی ارائه کرد و گفت: اولین شرط نورانیت دل، پرهیز از گناه است. گناه قلب را تیره و سنگین می‌کند و نمی‌گذارد انسان در نماز حضور داشته باشد. نگاه‌های آلوده، سخن‌چینی، دروغ، بی‌حیایی و استفاده نادرست از فضای مجازی از مهم‌ترین عواملی هستند که روح را از نورانیت دور می‌کنند.

وی همچنین بر اهمیت مراقبه در طول روز تأکید کرد و گفت: انسان باید پیش از نماز اندکی آرام شود، ذهنش را جمع کند و تصمیم بگیرد که با قلبی حاضر در محضر خدا بایستد. این تمرین به مرور زمان باعث تقویت توجه و تمرکز می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد خطاب به طلاب، گفت: طلاب باید نماز شب را ترک نکنند. شب‌زنده‌داری قدرت معنوی می‌آورد و زمینه نورانی‌شدن دل را فراهم می‌کند. کسی که سحرها بیدار شود و با قرآن مأنوس باشد، در مسائل اخلاقی موفق‌تر و در برابر گناه مقاوم‌تر خواهد بود.

این استاد اخلاق در ادامه افزود: رفتار انسان با خانواده، نشان‌دهنده میزان اخلاق و ایمان است. انسان باید در خانه محبت داشته باشد، با همسر و فرزندان مهربان باشد، سخت‌گیری نکند و با صداقت و بزرگواری برخورد نماید. اخلاق خوب در خانواده راه را برای نورانیت دل و توفیق در عبادات باز می‌کند.

وی تأکید کرد: انسان متواضع همیشه محبوب است. کسی که با دیگران کریمانه رفتار می‌کند، هم نزد مردم عزیز است و هم پیش خداوند جایگاه ویژه‌ای دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین منفرد در پایان گفت: اگر انسان مراقب دل باشد، نماز او جان خواهد گرفت. نماز زنده، انسان را می‌سازد، تربیت می‌کند و به مقصد می‌رساند. همه ما برای رسیدن به کمال، باید از همین مسیر عبور کنیم.