کشور عزیز ما دارای تاریخی طولانی و دستاوردهای زیاد در زمینه علم و معنویت است. در پیشینه ما هزار سال علم و دین در کنار یکدیگر بودند. علما، حکیمان، فیلسوفان، فقیهان، پزشکان، منجمان و ریاضیدانهای بزرگ تاریخ ما که امروز نام و دستاوردهایشان هنوز در دنیا مطرح است در همه ابعاد انسانی به رشد رسیده بودند؛ علما و دانشمندان، صاحبان دین و متفکران دینی بودند. هنوز هم ایران عزیز ما سربلند از حضور دانشگاهیان حکیم و روحانیون عالم است. بهمنظور تشریح این پیوند برای اهل علم و معنویت با حجتالاسلاموالمسلمین مهدی شریعتیتبار، مدیرگروه انقلاب و تمدن اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس به گفتوگو نشستهایم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
وحدت یک جامعه، عامل عزت و اقتدار
حجتالاسلاموالمسلمین مهدی شریعتیتبار در ابتدا به شرح معنای وحدت و تفرقه و نتایج آن در جامعه پرداخته و میگوید: با گرامیداشت بیستوهفتم آذر، سالروز شهادت آیتالله دکتر مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه؛ در ابتدا عرض کنم وحدت، اتحاد و انسجام یک جامعه و ملت بدون تردید یک امر بسیار مهم و تأثیرگذار در اقتدار، پیشرفت، فرهنگ و تمدن آن جامعه بوده و متقابلاً تفرقه و اختلاف یک عامل شکننده و تضعیفکننده توان و اقتدار یک ملت و از موانع رشد، پیشرفت، توسعه و بالندگی جامعه است. امام علی(ع) در خطبه «قاصعه» نهجالبلاغه میفرمایند وحدت، الفت و صمیمیت افراد و اقشار یک جامعه عامل عزت و اقتدار آن است و متقابلاً تفرقه، کینهتوزی و اختلاف، ستون فقرات یک تمدن و فرهنگ را در هم میشکند و قوای آنها را به سستی و ضعف مبدل میکند. بدون تردید اتحاد، وحدت و انسجام نخبگان، اندیشمندان و متفکران یک جامعه نقش محوری و کلیدی در تحقق وحدت اجتماعی دارد و موجب انسجام بیشتر یک جامعه میشود.
وحدت حوزه و دانشگاه در امتداد اتحاد مقدس
وی در ادامه با بیان وظایف حوزه و دانشگاه، درباره پیوند این دو نهاد علمی میافزاید: حوزه و دانشگاه دو مرکز علمی و فکری هستند که در راستای تأمین نیازهای مادی، معنوی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه شکل گرفتهاند و هر جامعهای و همچنین جامعه اسلامی ما به این دو قشر و نهاد نیازمند است. وحدت حوزه و دانشگاه در تحقق انسجام و وحدت اجتماعی بسیار مهم و تأثیرگذار است. بدون تردید این امر به این معنا نیست که مثلاً حوزویان دروس حوزوی را رها کنند یا در کنار درس حوزه به صورت تخصصی در رشتههای علمی دانشگاهی وارد شوند یا بر عکس، دانشگاهیان و دانشجویان این کار را انجام دهند.
حجتالاسلاموالمسلمین شریعتیتبار با نگاهی به چهرههای علمی در تاریخ ایران به بیان تفاوت معنای پیوند علم و معنویت در گذشته و امروز پرداخته و میگوید: در قدیمالایام مراکز و همچنین اشخاصی بودند که به بیشتر علوم و یا همه علوم توجه داشتند؛ بزرگانی مثل شیخالرئیس بوعلی سینا که هم یک متخصص سطح بالا در دانش فلسفه، حکمت، کلام و... بود و هم یک پزشک و طبیب توانمند و یا بزرگانی مثل خواجه نصیر طوسی و امثال آنها که در رشتههای مختلف تخصص داشتند؛ ولی این دسته از نوابغ هم تعدادشان کم بوده و هم آن زمان این گستردگی علومی که امروز وجود دارد، نبوده است. ما باید توجه داشته باشیم دنیای امروز دنیای تخصص است.
وحدت حوزه و دانشگاه در یک کلمه؛ خدمت به جامعه و ملت و تأمین نیازهای مادی، معنوی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه است. بنابراین این امر به این معناست که این دو نهاد در تحقق این هدف مشترک با یکدیگر هماندیشی، تلاش و مجاهدت داشته باشند و از تجارب علمی یکدیگر استفاده کنند. چه بسا پروژهها و طرحهای مشترک علمی و پژوهشی میتوانند در موضوعات مشترک مورد علاقه در راستای خدمت به جامعه و تأمین نیازهای آن شکل بگیرد. این امر با تشکیل اتاقهای اندیشهورزی، اجتماعات و جلسات مشترک این دو نهاد محقق میشود.
تفرقه نتیجه عدم شناخت است
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به نتایج زیانبار جدایی دین و علم پرداخته و بیان میکند: در فرهنگ دینی ما به هر دو بعد زیست مادی و معنوی انسان توجه شده است. در متون دینی آمده است: «العلم و الدین توأمان، اذا افترقا احترقا» یعنی علم و دین باید توأم و هماهنگ با هم باشند و اگر بینشان تفرقه به وجود بیاید مانند آتش سوزنده خواهد بود. یعنی علم بدون ایمان، دین، معنویت و بینش توحیدی به بمب اتمی که هیروشیما و ناکازاکی را با آتش سوزاند، منجر میشود. جنایاتی که امروز ستمگران و سلطهطلبان عالم در غزه انجام میدهند نیز از همین دست است. دانش و تخصص به اصطلاح تکنیکی و صنعتی بدون ایمان و توجه به ارزشهای متعالی انسانی و بینش توحیدی میتواند یک جامعه و دارندگان دانش را به این درجه از توحش و درنده خویی برساند. اختلاف برای یک جامعه یک آفت است؛ بهویژه در سطح نخبگانی و یکی از نقشهها و توطئههای مستمر نظام سلطه و استکبار جهانی از گذشته تا امروز اختلافافکنی بوده است.
حدیث داریم مردم دشمن آنچیزی هستند که نسبت به آن جاهل و بیخبرند. فرض کنید اهل حوزه بیایند اهل دانشگاه را به روشنفکری سکولاریستی و بیدینی متهم کنند. از آن طرف، اهل دانشگاه اهالی حوزه را به تحجر، واپسگرایی و ارتجاع نسبت دهند. این رفتار که براساس عدم شناخت است در حقیقت بحث و اختلافی است که در نتیجه دوری و عدم شناخت شکل گرفته است. پس بیخبری بدبینی میآورد و منجر به اختلاف و تفرقه خواهد شد.
اول خودسازی، بعد علمآموزی
حجتالاسلاموالمسلمین شریعتیتبار در بخش دیگری از این گفتوگو با توجه به بیانیه چند مادهای رهبر معظم انقلاب با ذکر نکاتی به دانشجویان و طلاب حوزه میافزاید: رهبر معظم انقلاب همواره بر وحدت، اتحاد و انسجام اجتماعی و ملی بهویژه انسجام حوزه و دانشگاه تأکید داشته و دارند. با توجه به فرموده امیرالمؤمنین(ع) که میفرماید نافرمانی نسبت به نصایح و توصیههای خیرخواهانه یک رهبر باتجربه دلسوز برای یک جامعه میتواند ندامت را به دنبال داشته باشد، باید بیش از پیش توصیهها و رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب مدنظر عزیزان باشد. کسب علم و دانش، آن هم در دوران جوانی توفیقی است که نصیب آنان شده است. تلاش و ممارست دانشجو و طلبه هم برای خود فرد و هم برای جامعه علمی و دینی اقتدار به همراه دارد. انسان و ملتی که از علم و دانش وثیق و قوی برخوردار باشد مقتدر و موفق است.
وی در ادامه به بیان اهمیت خودسازی و تهذیب برای هر دو گروه دانشجو و طلبه میپردازد: هر شخص چه دانشجو و چه طلبه در سلوک فردی باید به خودسازی و تهذیب نفس توجه داشته باشد. این امر یکی از مواردی است که رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تأکید داشتهاند و توجه به آن در کنار کسب علم ضروری است. من به طلاب و دانشجویان خود همواره توصیه میکنم خوب درس بخوانید، از نظر علمی قوی شوید و در کنار آن به رشد معنوی و اخلاقی و تهذیب نفس توجه کنید، چون علم بدون اخلاق و معنویت برای انسان و جامعه مفید نخواهد بود. اما نکته دیگری که هر دو گروه باید مدنظر داشته باشند، توجه به مسائل روز کشور و جهان اسلام است. بهروز بودن در این حوزهها موجب میشود دانشجو و طلبه در سنگر جهاد تبیین نیز حضور فعالی داشته باشد.
به موفقیت خود و کشور خود امیدوار باشید
حجتالاسلاموالمسلمین شریعتیتبار در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اهمیت امید و امیدافزایی در جامعه میگوید: در باورهای قرآنی آمده هر کسی که در راه خدا تلاش و کوشش کند قطعاً کوشش و تلاشش به ثمر خواهد رسید و نتیجه خواهد داد و راههای موفقیت را انشاءالله خواهد پیمود. دانشجو و طلبه ما با این باور باید در مسیر کسب دانش قدم بردارد و به موفقیت خود و پیشرفت جامعه امیدوار و خوشبین باشد. یکی از کارهایی که دشمنان انجام میدهند ایجاد یأس و دلزدگی است. امام صادق(ع) به دانشآموزان یا دانشجویان و طلابی که به دنبال کسب علم بودند، فرمودند الان در سنین جوانی و نوجوانی در این سطح جامعه هستید ولی در آینده نه چندان دور، میشوید بزرگان این کشور و آینده کشور بر دوش شما قرار میگیرد. برای اینکه در آن زمان نقش خودتان را خوب ایفا کنید باید به همین مسائلی که عرض شد بیش از پیش توجه کنید.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان با اشاره به سابقه درخشان ایرانزمین در مسیر کسب علم و حکمت میافزاید: ما در پیشینه تاریخی و همچنین دوره معاصر چهرههای درخشانی در حوزه علم و حکمت داریم که میتوانند به عنوان الگو برای طلاب و دانشجویان معرفی شوند. افرادی که حوزوی بوده و هستند اما پیوند وثیقی با دانشگاه دارند یا برعکس دانشگاهیانی که به بعد معنوی توجه داشته و در مسیر معنویت گامهای بلندی برداشته و در خدمت مردم و نظام هستند. شهدای دانشمند ما از این دست هستند. این افراد از مصادیق عینی همکاری و همفکری حوزه و دانشگاهاند. در گذشته چهرههای شاخصی مثل شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر و شهید مفتح وجود داشتند، در حال حاضر رهبر فرزانه انقلاب یک چهره شاخص حوزوی و در عین حال بسیار مرتبط با جامعه دانشگاهیاند. این ارتباط هم پیش از انقلاب و هم پس از آن ادامه پیدا کرده و همچنان محکم و قوی ادامه دارد.
نظر شما