خبری از جنس امید؛ ایران در آستانه یک رویداد مهم فضایی قرار دارد. پرتاب همزمان سه ماهواره که امروز صورت خواهد گرفت، علاوه بر ارتقای توانمندیهای سنجشی و علمی (از جمله دستیابی به تصویربرداری زیر ۱۵متر)، نقطه عطفی در تحقق برنامه بلندمدت کشورمان در ایجاد منظومه فضایی محسوب میشود. ماجرا از این قرار است که در ادامه پیشرفتهای تند و حساب شده صنعت هوافضای جمهوری اسلامی، طبق برنامهریزی انجام شده یکشنبه ۷ دی ماه، رأس ساعت ۱۶:۴۸ (اگر تغییری در برنامه پرتاب ایجاد نشود) «پایا»، «ظفر۲» و نمونه ارتقایافته «کوثر» به عنوان دستاوردهای فضایی بومی جدید ایران به فضا پرتاب میشوند.
این سه ماهواره از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه و با پرتابگر سایوز در مدار لئو با ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری تزریق خواهند شد. ایران از آبان سال ۱۳۸۴ و با ارسال ماهواره «سینا-۱»، به باشگاه کشورهای فضایی پیوست و تاکنون بیش از ۲۵ ماهواره در مدار قرار گرفتهاند. تهران امروز با پرتاب سه ماهواره کاملاً بومی که یک جهش بزرگ محسوب میشود، گام بلند دیگری در توسعه توانمندیهای کشور و خودکفایی در حوزه فضا برمیدارد.
به همین بهانه در گفتوگو با حسین سالاریه، رئیس سازمان فضایی کشور، مسائل مختلف درباره صنعت فضایی کشور را به بحث گذاشتهایم که در ادامه میخوانید.
در ادامه مسیر پیشرفت صنعت فضایی کشور امروز قرار است سه ماهواره به فضا پرتاب شوند. میتوانید در مورد جزئیات این برنامه بفرمایید؟
طبق برنامهریزی صورت گرفته، سه ماهواره ظفر۲، پایا یا طلوع۳ و کوثر نسخه دوم آن قرار است به فضا پرتاب شوند. این ماهوارهها توسط سه مجموعه مختلف طراحی و ساخته شده؛ کوثر توسط شرکت خصوصی دانشبنیان امید فضا، ظفر به دست متخصصان دانشگاه علم و صنعت ایران و پایا توسط صنایع الکترونیک ایران (صاایران) ساخته شدهاند. مجموعهای از شرکتهای دانشبنیان هم در طراحی و تأمین زیرسامانههای ماهوارهها نقش داشتهاند.
هر سه ماهواره از نوع سنجشی بوده و قابلیت تصویربرداری در طیفهای رنگی را دارند. دقت تصویربرداری سه ماهواره در طیف رنگی حدود ۱۵ متر است. پایا به عنوان سنگینترین ماهواره ساخته شده در ایران با وزن حدود ۱۵۰کیلوگرم و با توان تصویربرداری ۵متر در تصاویر سیاه و سفید و ۱۰متر در تصاویر رنگی است. ماهواره ظفر۲ یک ماهواره سنجش از دور بوده که برای تصویربرداری از سطح زمین و پایش منابع طبیعی طراحی شده است. کوثر نیز به دست شرکت دانشبنیان امیدفضا طراحی شده و دستاورد دیگری از بخش خصوصی در حوزه فضایی به شمار میرود. اما کوثر با دقت تصویربرداری کمتر از ۵متر یک ماهواره پیشرفته است که توانسته جایگاهی تازه در صنعت فضایی کشور رقم بزند.
سه ماهواره مذکور پس از اینکه در فضا مستقر شدند امکان ارائه تصاویر را از مناطق مختلف کشور فراهم و در کنار هم یک منظومه ماهوارهای را ایجاد میکنند و این امکان را میدهند که در زمان کوتاهتری به تصاویر و دادهها از سطح زمین دسترسی پیدا کنیم. این ماهوارهها در حوزههایی چون کشاورزی و پایش کشتزارها، مدیریت منابع آب، پایش مخاطرات طبیعی مانند سیل و خشکسالی و نقشهبرداری و پایش محیط زیست کاربرد دارند و در کنار سایر ماهوارهها دادههای بسیار ارزشمندی را برای کشور در بحث مدیریتی فراهم میکنند.
ایران سال گذشته ماهوارههای «کوثر و هدهد» را با پرتابگر سایوز روسیه به فضا پرتاب کرد؛ ماهوارههای کنونی چه مزیتی نسبت به موارد گفته شده دارند؟
این دست ماهوارهها در حوزه مخابراتی بوده و در باند فرکانسی کییو قرار داشتند، اما ماهوارههای جدید با رزولیشن و امکان تصویربرداری بالا و دقیق امکان خوبی در اختیار کشور قرار میدهند. به طور نمونه ماهواره کوثر که توسل بخش خصوصی ساخته شده نشاندهنده بازیگری جدی این بخش در حوزه فضاست. این ماهواره که به نام کوثر ۵/۱ معرفی شده، نسخه تجمیع شده نسل دوم ماهوارههای «کوثر-۱» و «هدهد-۱» است. پس از پرتاب دو ماهواره گفته شده در ۱۵ آبان سال گذشته که توسط همین پرتابگر در مدار زمین قرار گرفت، تیم فنی مجموعه امیدفضا از ضعفها و قوتهای آن دو ماهواره استفاده کرد، تجربههایش را بهبود داد و این مسیر تکامل ما را نشان میدهد. ظفر۲ نیز نسبت به نمونه قبلی به محمولههای تصویربرداری و مخابراتی پیشرفتهتری مجهز شده است. الان در کشور ماهوارههایی با دقتها و با کیفیتهای بهتر فیلمبرداری زیر ۵متر در حال طراحی و ساخت داریم که این بیانگر رشد صنعت فضایی است.
پیشتر عمده پرتاب ماهوارهها با ماهوارهبرهای ایرانی انجام میشد، اما اکنون به نظر همکاری با روسیه هم دنبال میشود. آیا این گونه است؟
ما هنوز هم از ماهوارهبرهای ایرانی استفاده زیادی میکنیم اما همکاری با کشورهای پیشرفته مانند روسیه برای ما چند مزیت دارد؛ نخست اینکه سرعت دسترسی به مدار را برای ما افزایش میدهد. لازم است با توجه به اینکه ساخت ماهواره در کشور افزایش پیدا کرده، هر چه سریعتر این ماهوارهها در فضا قرار گرفته و تست نهایی عملکرد آنها در مدار انجام شود. این یک سطح از فناوری است؛ چراکه اگر فضاپیما در مدار تست نشود به آن سطح فناوری که مد نظر است نمیرسیم، به همین دلیل در کنار پرتابگرهای داخلی ما از پرتابگرهای خارجی هم استفاده میکنیم تا سرعت تثبیت فناوری فضایی در کشور افزایش پیدا کند.
به غیر از آن ما پرتابهای زیادی هم با پرتابگرهای ایرانی داشتهایم. همین امسال سه تا پرتاب داشتهایم. از طرفی پایگاه فضایی چابهار با سرعت در حال ساخت و توسعه است. مداری که ما برای سه ماهواره پایا، ظفر۲ و کوثر در نظر گرفتهایم مدار «خورشید آهنگ» است که توسط پرتابگرهای ما در داخل کشور فعلاً رسیدن به آن امکانپذیر نیست. ما از پایگاه چابهار باید پرتاب انجام دهیم تا به آن مدار برسیم و به همین دلیل برای این سه ماهواره سراغ پرتابگر خارجی رفتهایم. طبیعتاً اگر پایگاه چابهار آماده شود امکان رسیدن به این مدار هم فراهم خواهد شد.
در مورد روند توسعه پایگاه چابهار هم کمی توضیح دهید.
پایگاه مذکور که شاید یکی از مهمترین مراکز فضایی در منطقه غرب آسیا باشد چندین فاز دارد؛ نخستین فاز که مربوط به پرتابگر سوخت جامد است به پایان رسیده و به زودی پرتاب اول را از این پایگاه خواهیم داشت. پرتابگرهایی که برای فاز نخست استفاده میشوند طبیعتاً پرتابگر سوخت جامد هستند که الان در حال ساخت پرتابگر و ماهوارهای متناسب با آن هستیم. با انجام این فرایند و کار عملاً این پایگاه هم به مجموعه زیرساختهای فضایی ما اضافه خواهد شد.
درباره برنامه صنعت فضایی کشور برای رسیدن به مدارهای بالاتر هم کمی توضیح دهید.
مدار ژئو با ارتفاع حدود ۳۵هزار و ۷۸۶ کیلومتر تنها مداری است که ماهواره میتواند به طور ثابت نسبت به یک نقطه از زمین باقی بماند و طبیعتاً دستیابی به آن بسیار مهم است. در سیر تحقق این هدف طراحی و ساخت ماهوارهبرهای مختلف را کلید زده و تست اولیه پرتابگر سیمرغ ارتقایافته را سال گذشته انجام دادیم. در آینده نزدیک تستهایی از طریق همین پرتابگر انجام خواهد شد که امکان رسیدن به مدارهای ارتفاع بالا را برای ما فراهم میکند. از طرفی فرایند طراحی پرتابگرهای دیگری مانند قائم۱۲۰ و ققنوس در حال انجام است و زیرسیستمهای آنها تستهای متعددی را طی کرده که با تکمیل آنها مسیر رسیدن به مدارها برای ما فراهم خواهد شد.
با توجه به نکات گفته شده، چشمانداز پیش روی صنعت فضایی کشور را چگونه میبینید؟
صنعت فضایی حوزه بسیار استراتژیکی برای کشور بوده و کاربردهای آن هم بسیار متنوع و مهم است و بر اساس همین نیاز آیندهنگرانه، صنعت فضایی از حدود دو دهه پیش شکل گرفته و فرایند تحقیق و توسعه خوبی را پایهگذاری کرده است. تاکنون هم ماهوارههایی با دقت تصویربرداری هر چه دقیقتر طراحی و ساخته شده و این روند پرقدرت و پرشتاب ادامه دارد. در سالهای نخست قدرت ماهوارههای ما پایین بود، اما به مرور رشد کرده و امروز ساخت ماهواره با قدرت تصویربرداری زیر ۵ متر یک دستاورد بینظیر است. ما بر اساس نیازهای آینده باید هر چه بیشتر به حوزه ماهواره و ماهوارهبر توجه کنیم؛ چراکه صنعت هوافضا برای کشور سرنوشتساز و راهبردی است.
نظر شما