در بسیاری از آیات قرآن و روایات مأثوره از اهل بیت علیهم السلام از بهار به عنوان بهانه ای برای خداباوری و توجه به قیامت و رستاخیز یاد شده است.

برگی از عظمت خدا

هر چند واژه ربیع به معنای بهار صریحا در قرآن کریم نیامده است اما اشارات فراوانی به فصل بهار و رویش دوباره درختان و زنده شدن مجدد زمین شده است. مطابق این اشارات اینکه در فصل زمستان زمین و درختان به خواب رفته و می‌میرند و در فصل بهار، با باریدن باران و وزش باد بهاری‌، دوباره زنده می شوند، نشان از قدرت خداوند و توجه به قیامت است.

در یکی از این اشارات خداوند می فرماید: « فَانظُرْ إِلَیءَاثَـَارِ رَحْمَت‌ِ اللَّه‌ِ کَیْف‌َ یُحْی‌ِ الاْ رْض‌َ بَعْدَ مَوْتِهَآ إِن‌َّ ذَ َلِکَ لَمُحْی‌ِ الْمَوْتَی‌َ وَ هُوَ عَلَی‌َ کُل‌ِّ شَی‌ْءٍ قَدِیرٌ ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. در حقیقت‌، هم اوست که قطعاً زنده کنندة مردگان است و اوست که بر هر چیزی تواناست‌. » (1)

شگفتی آفرینش

از نگاه نبی مکرم اسلام هم ربیع یادآور رستاخیز و زنده شدن دوباره مردگان است. آن حضرت در حدیثی می فرماید: اذا رايتم الربيع فاكثروا ذكر النشور، هر وقت بهار را ديديد بسيار از قيامت ياد كنيد. (2)

در کلام امام صادق علیه السلام نیز بهار مایه عبرت ، خداشناسی و شکرگزاری به درگاه حق است . آن حضرت خطاب به مفضل می فرماید: «  فَکِّرْ فِی ضُرُوبٍ مِنَ التَّدْبِیرِ فِی الشَّجَرِ فَإِنَّکَ تَرَاهُ یَمُوتُ فِی کُلِّ سَنَةٍ مَوْتَةً فَتَحْتَبِسُ الْحَرَارَةُ الْغَرِیزِیَّةُ فِی عُودِهِ وَ یَتَوَلَّدُ فِیهِ مَوَادُّ الثِّمَارِ ثُمَّ یَحْیَا وَ یَنْتَشِرُ فَیَأْتِیکَ بِهَذِهِ الْفَوَاکِهِ نَوْعاً بَعْدَ نَوْعٍ کَمَا تَقَدَّمَ إِلَیْکَ أَنْوَاعُ الْأَطْبِخَةِ الَّتِی تُعَالَجُ بِالْأَیْدِی وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ فَتَرَى الْأَغْصَانَ فِی الشَّجَرِ تَتَلَقَّاکَ بِثِمَارِهَا حَتَّى کَأَنَّهَا تُنَاوِلُکَهَا عَنْ یَدٍ وَ تَرَى الرَّیَاحِینَ تَتَلَقَّاکَ فِی أَفْنَانِهَا کَأَنَّهَا تَجِیئُکَ بِأَنْفُسِهَا فَلِمَنْ هَذَا التَّقْدِیرُ إِلَّا لِمُقَدِّرٍ حَکِیمٍ وَ مَا الْعِلَّةُ فِیهِ إِلَّا تَفْکِیهُ الْإِنْسَانِ بِهَذِهِ الثِّمَارِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْعَجَبُ مِنْ أُنَاسٍ جَعَلُوا مَکَانَ الشُّکْرِ عَلَى النِّعْمَةِ جُحُودَ الْمُنْعِمِ بِهَا.»؛ در انواع تدابیر و حکمت هاى نهفته در آفرینش درخت بنگر. مى‏بینى که هر سال مى‏میرد؛ ولى حرارت غریزى در چوب آن مى‏ماند و مواد میوه‏ها از آن زاده مى‏ شود و آنگاه در همه جا پراکنده مى‏ گردد و چنان که غذاهاى متنوع و لذیذ را به تو مى‏دهند، میوه‏ هاى گونا‏گون و گوارا و خوش طعم به تو تقدیم مى‏ کنند. شاخه‏ ها همانند دست به سوى تو دراز مى‏ شوند و میوه‏ هاى نیکو را در اختیارت‏ مى‏ نهند. گل ها چنان در برابر تو ایستاده ‏اند که گویى خود را به تو هدیه مى‏ کنند. این حساب و کتاب دقیق و حکمت عظیم جز تقدیرگر حکیم از آن کیست و چرا این گونه است؟ آیا جز براى آن است که آدمى را از لذّت و سود این میوه‏ ها بهره رسانند؟ شگفتا! که مردم به جاى سپاس بر نعمت، انکار منعم مى‏ کنند.(3)

از این رو رسیدن بهار باید رحمت واسعه و لطف و محبت خداوند نسبت به بندگانش را به یاد آورد. بهار موسمی است که نعمت های خدا به سوی بندگان و بلکه تمام موجودات سرازیر می شود . او با دگرگونی در طبیعت  ضمن جلوه گری در قدرت لایزالش تجدید حیات مردگان و برپایی قیامت را گوشزد می کند و ما را به این نکته یاد آور می شود که با تحول و نوشدن برای تعالی و سعادت واقعی تلاش کنیم.

پانوشت:

1. روم‌،آیه 50
2. تفسیر سور آبادى، ج‏3، ص1898
3. شگفتی هاى آفرینش(ترجمه توحید مفضل) ص146