با آنکه در اسناد و قوانین بالادستی نظام به این دو موضوع پرداخته شده، سالانه صدها هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران به دلایل مختلف تخریب و دچار حریق می‌شوند و کشور با بحران خشکسالی، ورود ریزگردها و سیلاب‌های مرگبار روبه‌رو است.
پرسش این است که چرا آبخیزداری آنچنان که باید و شاید مورد توجه دولت و مجلس شورای اسلامی نیست و وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برای برون‌رفت از این وضعیت و توسعه آبخیزداری چه برنامه‌ای دارد؟
سیلاب را به یک فرصت تبدیل کنیم
مسعود منصور، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در پاسخ به قدس می‌گوید: توسعه آبخیزداری و توجه کافی دولت و مجلس به این حوزه خواسته ماست. در واقع همان‌طور که در حوزه پزشکی پیشگیری مقدم بر درمان است؛ در حوزه مسائل محیط زیست و منابع طبیعی نیز همین قاعده حاکم است. ما الان اجازه می‌دهیم سیلاب اتفاق بیفتد چون سیل در نهایت ایجاد می‌شود. کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که خسارات و آسیب‌های آن را کاهش دهیم و برای این منظور هم باید از آب‌هایی که در قالب سیل جاری می‌شوند، به بهترین شکل استفاده کنیم. برای انجام چنین کاری باید آبخیزداری انجام دهیم؛ یعنی با انجام کارهای مکانیکی و بیومکانیکی تهدید سیلاب را به یک فرصت تبدیل کنیم.
وی با اشاره به اینکه از پیش از انقلاب اسلامی تا به امروز تنها در ۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی بحرانی کشور عملیات آبخیزداری انجام شده که عمده آن‌ها هم پس از انقلاب بوده است، می‌افزاید: این درحالی است که حداقل ۱۲۵ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور در معرض فرسایش آبی هستند و باید در آن‌ها عملیات آبخیزداری انجام شود.
آغاز مهاجرت معکوس روستاییان
وی در پاسخ به این پرسش که آیا انجام عملیات آبخیزداری در ۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی طی حدود ۶ دهه نشان نمی‌دهد که دولت‌ها اهمیت آبخیزداری را درک نکرده‌اند، می‌گوید: خوشبختانه ما اکنون بیش از هزار و۵۰۰ روستا را که به نوعی وابسته به قنات‌ها و چشمه‌ها هستند هدف‌گذاری کرده‌ایم تا عملیات آبخیزداری را در بالادست آن‌ها اجرایی کنیم. امسال در ۲۴ حوزه بحرانی- ۱۱ استان کشور- که سال ۹۸ مشکل سیلاب داشتند عملیات آبخیزداری انجام داده‌ایم. من خواهش می‌کنم به این استان‌ها بروید و از استانداران و مردمی که در منطقه‌شان عملیات آبخیزداری انجام شده بپرسید اگر این عملیات انجام نمی‌گرفت، چه اتفاقاتی برایشان رخ می‌داد. مثلاً همین سیلاب اخیر در دشتستان بوشهر می‌توانست خسارت‌های سنگین مالی و جانی به دنبال داشته باشد یا میزان بارندگی‌های ۶-۵ ماه اخیر در شیراز از بارش‌های فروردین سال ۹۸ که موجب وقوع سیلاب در دروازه قرآن این کلانشهر شده بود، بیشتر بوده اما سیلابی رخ نداد، چون
۶ سازه در بالادست حوزه آبخیز با وسعت ۲هزار و۵۰۰ هکتار ایجاد کردیم که می‌توانند ۲ میلیون مترمکعب آب را مهار کنند. همین‌طور روستاهایی داشتیم که قنات‌هایشان برای دو دهه خشک شده بود و بیشتر اهالی آن‌ها مهاجرت کرده بودند اما اکنون با اقدامات آبخیزداری در حوالی آن‌ها قنات‌ها احیا شدند و شاهد آغاز مهاجرت معکوس روستاییان هستیم. وی از شتاب گرفتن توسعه آبخیزداری خبر می‌دهد و می‌گوید: در دو سه سال گذشته از محل صندوق توسعه ملی اعتبارات بیشتری برای بخش آبخیزداری اختصاص یافته و به همین خاطر هم توسعه آبخیزداری شتاب بیشتری گرفته و امیدواریم این روند ادامه داشته باشد. در واقع اگر دولت و مجلس منابع مالی لازم را تأمین کنند قطعاً آبخیزداری طبق برنامه پیش می‌رود و این اتفاق می‌تواند کمک شایسته‌ای در کنترل سیلاب‌ها و احیای قنوات و چشمه‌ها، بیابان‌زدایی و مهار ریزگردها و.... باشد.
منصور در پاسخ به اینکه پیشنهاد سازمان جنگل‌ها برای اختصاص بودجه به حوزه آبخیزداری در لایحه بودجه ۱۴۰۰ چقدر بوده، می‌گوید: ما معتقد هستیم سالانه دست‌کم باید در سطح ۳ تا ۴ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور عملیات آبخیزداری انجام شود تا بتوانیم طی یک دوره زمانی مشخص به شرایط مطلوب برسیم، اما در دو سه سال اخیر با اینکه از محل صندوق توسعه ملی منابعی در اختیار سازمان قرار گرفته فقط توانسته‌ایم سالانه یک میلیون هکتار آبخیزداری انجام دهیم. بنابراین معتقدیم باید دست‌کم چهار برابر بودجه تخصیصی امسال برای این حوزه اختصاص یابد تا بتوانیم طبق برنامه پیش برویم وگرنه از آنچه در برنامه توسعه کشور پیش‌بینی شده است، عقب می‌افتیم.
جریمه قطع درخت ۳۰۰ هزار تومان!
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری سپس به موضوع آتش‌سوزی جنگل‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: قطع یک درخت جنگلی و یا از بین رفتن یک درخت بر اثر حریق به هیچ وجه مطلوب و خوشایند سازمان جنگل‌ها نیست و این سازمان برای ارتقای پوشش حفاظتی جنگل‌ها و ناامن کردن فضای جنگل برای تخریب‌کنندگان و قاچاقچیان چوب از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد. به همین خاطر تمامی جاده‌های غیرضروری که به جنگل منتهی می‌شود در اسرع وقت شناسایی و نسبت به انسداد کامل آن اقدام لازم صورت می‌گیرد. ضمن اینکه عملیات جنگل‌کاری، احیا و بازسازی در ۴۶۰ هکتار از جنگل‌های کشور که طی سال جاری طعمه حریق شده‌اند در حال انجام است. وی در خصوص قطع درختان بلوط به منظور تهیه زغال و فروش آن در بازارهای کشور هم می‌گوید: ساخت کوره زغال و تولید زغال بدون دریافت مجوزهای لازم، طبق قانون جرم محسوب می‌شود. اما اساساً نباید اجازه دهیم درختی قطع شود؛ بنابراین با تقویت و گسترش پوشش حفاظتی درصدد هستیم قطع درختان کمتر اتفاق بیفتد و اگر کوره‌ای غیرمجاز است تخریب و صاحب آن طبق قانون، مجازات شود.برخی از کوره‌های مجاز از چوب‌های بازداشتی و باغی و... برای تولید زغال استفاده می‌کنند اما با کسانی که غیرمجاز اقدام به این کار می‌کنند قاطعانه برخورد می‌کنیم. منصور جریمه قطع هر درخت را حدود ۳۰۰ هزار تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: این میزان جریمه بسیار ناچیز است و اصلاً بازدارنده نیست، از این رو برای اصلاح جرایم در خصوص قطع درختان و قاچاق چوب لایحه‌ای به دولت داده‌ایم تا جرایم افزایش یابد. اما از آن مهم‌تر باید تلاش کنیم درختی قطع نشود، چون اگر گونه‌ای مثل بلوط قطع شود حتی اگر چند ده برابر حالا جریمه برای آن لحاظ شود باز برای ما آن بلوط چند صد ساله نخواهد شد.
نظر شما