به گزارش قدس آنلاین؛ «... قرآن شناسنامه پیامبر مکرم اسلام(ص) است و همه آنچه در قرآن آمده در وجود مقدس نبوی(ص) متجلی است وقتی قرآن خود را «هُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ» می داند، پیامبری هم که آورنده و مفسر آن است، رحمت برای مردم است ...» این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی وافی، خطیب و سخنران مذهبی و رئیس بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه است که به مناسبت فرا رسیدن هفده ربیع‌الاول، سالروز ولادت باسعادت پیامبر اکرم(ص) و امام صادق(ع) و به منظور بررسی تجلیات رحمت در سیره نبوی با ما درمیان گذاشته است و مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود:
* چرا از پیامبر ختمی مرتبت حضرت محمد مصطفی(ص) به عنوان رحمتی برای عالمیان تعبیر می‌شود؟ این رحمت در سیره نبوی(ص) چه جلوه‌ها و تجلیاتی داشته است؟
قرآن درباره رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ؛ و ما تو را جز رحمتی برای همه گروه‌های بشری نفرستادیم». این تعبیر قرآن درباره رسول خدا(ص)، در کنار روایتی که حضرت رسول(ص) فرمودند: من آن رحمتِ هدایت شده‌ام، وجه انحصاری این صفت را در حضرت رسول(ص) نشان می‌دهد. یعنی این ویژگی در وجود مقدس رسول خدا(ص) عام است و انسان باید به این رحمت، نگاه ترکیبی داشته باشد.
در تشریح این وجه رحمت بودن پیامبر(ص) به سه جنبه اشاره می‌شود؛ یک بُعد بررسی زمان و بستری است که در آن پیامبر(ص) مبعوث به رسالت شدند این مهم به مقدمات تاریخی نیاز دارد تا روحیات و شرایط انسان‌های آن زمان و نیز وضعیت اجتماعی، اخلاقی و رفتاری جزیره العرب و سرزمین حجاز بخصوص مکه را بشناسیم، در نهج‌البلاغه امیرالمومنین(ع) که توسط سیدرضی گردآوری شده، این زمان و زمینه تشریح شده است.
وجه دوم شناخت رحمت در وجود مقدس حضرت رسول(ص) آن است که بدانیم اعجاز حضرت(ص) در آن خشونت‌ها و رسم‌های جاهلانه و وضعیتی که انبوه کینه‌های قبیله‌ای را شدت می‌بخشید، قرآن بوده است یعنی از جلوه های رحمت نبی خاتم(ص) را بر اساس توجه به قرآن در ایشان باید شناخت و بررسی کرد؛ قرآن شناسنامه پیامبر مکرم اسلام(ص) است و همه آنچه در قرآن آمده در وجود مقدس نبوی(ص) متجلی است وقتی قرآن خود را «هُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ» می‌کند، پیامبری هم که آورنده و مفسر آن است، رحمت برای مردم به شمار می‌رود.
سوم آنکه صاحب قرآن، یعنی خدا مظهر رحمت و رافت است، رحیم و رئوف از نام‌های خدا هستند چنان که علیم و حکیم از اسماء الهی است و پیامبر(ص) مظهر این رافت و رحمت و به این اوصاف شهره هستند.
* چه ویژگی‌های سبب این وجه انحصاری رحمت در وجود مقدس رسول اکرم(ص) شده است؟
برخی ویژگی‌ها ذاتی و مرتبط با شخصیت ممتاز پیامبر(ص) هستند و ربطی به رسالت ایشان ندارد بلکه زمینه‌هایی بوده که در وجود ایشان سبب‌ساز رسالت شده است، چنان که حضرت محمد(ص) در آن پیمان‌های دفاع از مظلوم در عصر جاهلیت، حضور داشتند همچنین است جنسی از پاکدامنی و حجب و حیا در ایشان تا جایی که به عنوان امین و صادق شناخته می‌شدند؛ در تاریخ نقل است در ابتدای بعثت فرمودند: اگر من فریاد بزنم الان دشمنی به سمت شما می‌آید آیا می‌پذیرید؟ همه بالاتفاق پاسخ دادند: ما تو را صادق می‌شناسیم. این صفات و ویژگی‌ها کمک می‌کند تا جریان رحمت در آن وجود مقدس، عام و گسترده شود.
* در روحیه اجتماعی وجه رحمت پیامبر اکرم(ص) چگونه تجلی یافته و چه برکاتی را به دنبال داشته است؟
پیامبر(ص) در ابعاد اجتماعی نیز شخصیت ویژه‌ای برای راهبری و رهبری جامعه داشتند، در آیات قرآن است که پیامبر(ص) در ارتباط با امت چطور جلوه رحمت شدند، چنان که قرآن می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» در این آیه شریفه از پیامبر(ص) درخواست می‌شود که از بدی‌های امت درگذرد و برای آنها طلب بخشش و مغفرت کرده و با آنها مشورت کند ... اینها تجلیاتی از خلق و خوی پسندیده پیامبر اکرم(ص) است چنان که قرآن درباره ایشان می فرماید: «وَإِنَّکَ لَعَلَیٰ خُلُقٍ عَظِیم».
* در بعد راهبری و رهبری امت رحمت حضرت محمد مصطفی(ص) چگونه بوده است و چه برکاتی را به همراه داشته است؟
نکته سوم در جریان توجه به وجه رحمت بودن پیامبر(ص)، آن است که حضرت رسول(ص) در جریان نبوت و راهبری خود، بر پایه استدلال و برهان حرکت می‌کردند چنان که نورِ دلیل و برهان و منطق بر جامعه نبوی غلبه داشته است، آیه شریفه «ادعُ إِلیٰ سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ » به خوبی این غلبه را نشان می‌دهد.
تجلی رحمت الهی را در ایستادگی صبر و مقاومت رسول خدا(ص) می‌بینیم ما معمولا انسانی را صاحب رافت و رحمت می‌دانیم که آرام باشد در حالی که پیامبر مکرم اسلام(ص) همانطور که در بین مومنان «رُحَماءُ بَینَهُم» بودند از آن سو «اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّارِ» نیز بودند البته نه معنایی که کشورهای به ظاهر متمدن می‌خواهد با غرض‌ورزی پیامبر(ص) را خشن و طالب خشونت و جنگ نشان دهند نه نبی رحمت؛ بلکه از این باب که اگر حمله‌ای می‌شد می‌ایستادند لذا همه جنگ‌های رسول خدا(ص) جنبه دفاع داشته است اگر هم جایی جنگ نبوده، صلح و آرامش حاکمیت داشته است.
* پاسخ به تلاش‌هایی که می‌کوشد پیامبر(ص) را خشن و خشونت‌طلب نشان دهد، چیست؟
شخصیت پیامبر مکرم اسلام(ص) شخصیت خشونت‌ورزی نبوده و حتی با دشمن هم اتمام حجت داشتند و تا آخرین لحظات در پی هدایت دشمن بودند؛ در تاریخ است که وقتی ایشان را در طائف با سنگ بدرقه کردند یا وقتی در جنگ اُحد لب و دندان‌شان زخمی شد، دست به دعا برداشتند و گفتند: «اللَّهُمَّ اغفِرْ لِقَومِی فإنّهُم لا یَعلَمُونَ» یعنی روح بلند پیامبر اسلام(ص) حتی در مقابل کسانی که ایشان را آزار می‌دادند، مظهر رحمت و رافت بوده است. در سیره ایشان است که گاهی شخصی یهودی می‌آمد و ادعای طلب از حضرت(ص) می‌کرد، رسول خدا(ص) می‌ایستادند تا مبادا نگران شود و طلب فرضی او را می‌پرداختند حتی نقل است که ایشان به مسجد نیامدند تا این مشکل برطرف شود این جنس از رفتار باعث شد آن فرد مسلمان شود. همچنین است عیادت از همسایه‌ای که دائما حضرت رسول(ص) را آزار می‌داد و به ایشان جسارت می‌کرد؛ ایشان فرمودند: در دین ما عیادت از همسایه بیمار جزء آداب دینی است.
این جنس از دلسوزی‌های نبوی از دیگر تجلیات آن رحمت الهی است که در وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) تبلور داشته است ایشان ۲۳ سال قربانی خشونت بوده‌اند برخلاف آنچه غرض‌ورزان سعی در تبلیغ و ترویج آن دارند. آنچنان این رحمت پیامبر خدا(ص) غلبه داشت که وقتی قرآن می‌خواهد ایشان را معرفی کند، آن حضرت(ص) را جانِ برخاسته از میان مردم و از جنس آنها معرفی می‌کند.
* کیفیت بهره‌مندی ابناء بشر نه فقط مسلمانان از این رحمت چیست؟ آیا غیر از مسلمین دیگر اقوام و ملت‌ها نیز از این خوان رحمت بهره برده‌اند؟
بهره‌مندی از برکات و آثار این رحمت جهانی هم بحث جداگانه است چنان که برخی در اروپا به صراحت اعلام کرده‌اند ما بر سر سفره علومی که مسلمین از اسلام و سیره پیامبر(ص) استخراج کرده‌اند (اعم از طبیعی، فلکی، ریاضی، حقوقی، شیمی و ...) نشسته‌ایم، از این باب اروپا شهری از اسلام است؛ این نشان می‌دهد جریان رحمت پیامبر اسلام(ص) و انتشار اندیشه و علم و توجه به عقل از جلوه‌های رحمت الهی است که در وجود نازنین رسول رحمت(ص) می‌بینیم امید است ما امت حضرت(ص) نیز در عمل شیعه و پیرو ایشان باشیم.
* امام صادق(ع) به عنوان سبط و از نسل آن حضرت(ص)، در ترویج سیره پیامبر(ص) و ترویج رسالت آن حضرت(ص) چگونه اقدام کرده‌اند؟
آنچه در شریعت و مبانی دینی ما اهمیت دارد به دست ائمه(ع) به عنوان انسان‌های کامل و نزدیک به خدا ترویج و تحکیم و فروع آن بیان شده است، البته انجام این ماموریت برای امام صادق(ع) به دلیل شرایط مساعدتر، پررنگ‌تر بوده است؛ امام سجاد(ع) نهضت علمی را راه‌اندازی کردند و امام باقر(ع) راه را ادامه دادند و در زمان امام صادق(ع) اوج گرفت. چنان که برخی تا هشت هزار حدیث را از حضرت(ع) بیان کرده‌اند از امامی که استاد بزرگان مذاهب و فرق بوده و آنها خود به این شاگردی افتخار می‌کنند. از این رو، ما چیزی به اسم تاسیس شیعه در دوران امام صادق(ع) نداریم بلکه ایشان مروج و مبین شیعه هستند علامه امینی(ره) در کتاب «سیرتنا و سنتا» روایاتی را نقل می‌کند که نشان می‌دهد ترویج جریان شیعه از زمان رسول خدا(ص) و از زبان ایشان است که حضرت(ص) با اشاره به امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: این آقا و شیعیانش فردای قیامت رستگاران هستند.
البته شیعه‌ی اینچنینی اوصافی دارد لذا جریان تفکر ناب اسلام را امام صادق(ع) به طور خاص دنبال کرده‌اند. علاوه بر این امام صادق(ع) وقتی احکام را تبیین و ترویج می‌کردند در کنار آن شیعیان را آموزش داده و در چارچوب صحیح از دین تربیت می‌کردند.
* اگر بخواهید یکی از احادیث آن حضرت(ع) را برای امروز شیعیان توصیه کنید که با آن بتوان به سبک زندگی و اخلاق اسلامی مزین شد، کدام را مدنظر دارید؟
به حدیث عنوان بصری اشاره می کنم که هدیه‌ای گرانبها و سبک زندگی و دستورالعمل اخلاقی است و نشان می‌دهد امام صادق(ع) چگونه جریان ترویج اسلام راستین را بر عهده گرفتند و چگونگی زیستن شیعیان را بیان کردند تا شیعه در هر عصر و زمانی از این مسیر بتواند منصوب به حضرت(ع) باشد و مورد توجه و عنایت ایشان قرار بگیرد.
امام باقر(ع) و نیز امام صادق(ع) می‌فرمایند: برائت از آتش نزد ما نیست کسی می‌تواند ادعای محبت و مودت ما را داشته باشد که در ورع و تقوا کوشا و اهل وفای به عهد و ادای امانت باشد کسی شیعه ما است که نسبت به فقرا و ایتام دلسوزی و توجه خاص داشته باشد.
ما گاهی از امام تعریف می‌کنیم و گاه باید نسبت‌مان را با حضرت(ع) بسنجیم کسی که در مسیر اطاعت از خدا باشد دوست و همراه ائمه(ع) است و به آنها دلبستگی و همراهی دارد. امام صادق(ع) می‌فرمایند: کسی که بواسطه محبت ما از گناه دست نکشد و در مسیر گناه برود تا از شفاعت ما بهره‌مند شود، دشمن ما است! شیعه امروز باید این پیام را از امام صادق(ع) بگیرد و مسیر درست را بپیماید. وگرنه لحظه به لحظه از امام صادق(ع) دورتر خواهد شد. توصیه می‌کنم حدیث عنوان بصری را بخوانیم و همراه داشته باشیم برخی از عرفا و بزرگانی همچون آیت‌الله قاضی(ره)، آن عارف واصل بر همراه داشتن این حدیث و مطالعه مکرر آن تاکید داشته‌اند.
انتهای پیام/
نظر شما