علت اصلی این خواب‌های آشفته هم ناتویی است که از زمان فروپاشی شوروی به دنبال گسترش دامنه نفوذ خود به حیاط خلوت روس‌ها بوده. جنگ و درگیری‌های داخلی، بحران و فروپاشی اقتصادی، سقوط دولت‌ها، جدایی شبه‌جزیره کریمه، تنش میان جمهوری‌های خودمختار دونباس با دولت مرکزی و ... فقط گوشه‌ای از مشکلات اوکراین در این سال‌ها بوده است.
این روزها اما دوباره این کشور در آستانه جنگی دیگر با روسیه بر سر تلاش آمریکا برای پیوستن اوکراین به ناتو است، رویدادی که شعله‌های جنگ را بیش از هر زمان دیگری به خرمن مشکلات اوکراین نزدیک‌تر کرده است، اما تبعات این جنگ و آثار آن برای اوکراین، روسیه، اروپا و آمریکا که آتش‌بیار معرکه شده، چیست؟
این پرسشی است که قدس در گفت‌وگو با سید محمود رضا سجادی دیپلمات ارشد و سفیر اسبق کشورمان در روسیه به دنبال یافتن پاسخ آن بوده است. مشروح این مصاحبه را در ادامه بخوانید.
به نظر شما وقوع یک جنگ تمام‌عیار میان ارتش روسیه و اوکراین چه تبعاتی در پی خواهد داشت؟
جنگ میان روسیه و اوکراین یک رخداد با آثار و تبعات بسیار گسترده و چندبعدی خواهد بود که هم بر منطقه شرق و حتی کل اروپا تأثیر خواهد گذاشت و هم بر برخی معادلات و موازنه‌های بین‌المللی.
در صورت گسترده شدن درگیری، اولین اتفاقی که رخ خواهد داد، این است که چین به دلیل احساس تهدید مشابهی که از سیاست توسعه سلطه و پیشروی خزنده آمریکا در شرق آسیا دارد، بلافاصله به سراغ تایوان خواهد رفت و ادعای مرزی خودش نسبت به تایوان را با قاطعیت محرز اعمال خواهد کرد.
مسئله دوم خسارت سنگینی است که هم به لحاظ انسانی و هم به لحاظ اقتصادی و زیرساخت‌ها به اوکراین وارد خواهد آمد. توان نظامی اوکراین حتی باوجود کمک‌های تسلیحاتی کشورهای غربی قابل‌مقایسه با روسیه نیست.
جنگ، آوارگی ده‌ها هزار نفر و یک دوره سخت و طولانی برای مردم اوکراین رقم خواهد زد. این جنگ همچنین برخلاف محاسبات سیاسی ولادیمیر زلنسکی به ضرر او تمام خواهد شد و موقعیت سیاسی او را در داخل اوکراین تضعیف خواهد کرد.
سومین حوزه تأثیر و تبعات این اتفاق برای اتحادیه اروپا خواهد بود. تنش میان مسکو و اتحادیه اروپا و کشورهای عضو ناتو به‌شدت اوج خواهد گرفت و روسیه این حرکت را بدون پاسخ نخواهد گذاشت.
همین حالا هم بحران در سطح فعلی اروپا را به دلیل وابستگی شدید به انرژی روسیه به‌ویژه گاز این کشور به تکاپو انداخته تا به دنبال منابع جایگزین باشند.
درنهایت اینکه روسیه و اوکراین پیوندهای خیلی قدیمی و تاریخی و سیاسی و قومیتی و نژادی دارند و اگر روسیه ببیند ناتو اوکراین را ضمیمه خود می‌کند، یک اقدام جدی که ناتو را سر جای خودش بنشاند انجام خواهد داد.
حتی به قیمت یک درگیری نظامی و جنگ. ما در سال ۲۰۰۸ هم دیدیم وقتی گرجستان به اوستیای جنوبی و آبخازیا حمله کرد، درواقع این حرکت اقدام ناتو علیه حوزه نفوذ روسیه بود و مسکو در نشان دادن واکنش کمترین تردید و تعللی نکرد.
آیا ممکن است اتفاقی که در مورد کریمه رخ داد برای دونباس هم رخ بدهد؟
روش پوتین این است که به متجاوز درسی حسابی می‌دهد و او را سر جای خودش می‌نشاند. دولت غرب‌گرای اوکراین یک‌بار با جدا شدن کریمه این درس را گرفته و اگر دوباره بخواهد دست به ریسکی دیگر بزند، حتماً یک درس سخت دیگر را هم از روسیه خواهد گرفت. اساساً روحیات و شخصیت روس‌ها و به‌ویژه پوتین این‌گونه است که در موارد حیثیتی و اقتدار و امنیت روسیه کوتاه نمی‌آیند و امتیاز نمی‌دهند.
واکنش اوکراین چه خواهد بود. آیا زلنسکی علیه ورود روس‌ها به منطقه دونباس اقدام خواهد کرد؟
متأسفانه آمریکایی‌ها در حال بازی دادن زلنسکی هستند و او را دچار این توهم کرده‌اند که آمریکا و اروپا پای اوکراین می‌ایستند و از او در برابر روسیه دفاع می‌کنند. درحالی‌که بایدن برخلاف وعده‌های پشت پرده به وی صراحتاً در تریبون و مقابل دوربین‌ها گفت که در صورت جنگ نیرو به اوکراین نخواهد فرستاد. تجربه هم نشان داده آمریکایی‌ها برای هیچ‌یک ازاین‌دست متحدان خود چنین هزینه‌ای نمی‌دهند.
مبارک در مصر، بن علی در تونس و آخرین مورد اشرف غنی در افغانستان نمونه‌هایی هستند که نشان می‌دهد آمریکا ارزشی برای متحدان درجه۳ خود قائل نیست و زلنسکی هم از این قاعده مستثنا نخواهد بود.
برای آمریکا هیچ مهم نیست که زلنسکی به دلیل تبعات ورود به جنگ با روسیه از قدرت برکنار شود. آن‌ها تلاش خواهند کرد تا یک چهره دیگر نزدیک به خود را به قدرت برسانند.
رئیس‌جمهور اوکراین فریب آمریکایی‌ها را خورده و گمان می‌کند حالا که چند هواپیما سلاح برای او فرستاده‌اند آمریکا تا آخر پشت او خواهد ایستاد، اما آمریکایی‌ها بسیار فضاحت‌بار او را رها و در درگیری با روسیه تنها خواهند گذاشت.
بایدن و به‌طورکلی آمریکا در این میان چه نفعی می‌برد؟
با این اتفاق آن‌ها یک بحران سیاسی و اقتصادی برای روسیه ایجاد خواهند کرد و تا مدت‌ها روسیه مجبور است هزینه این جنگ را بدهد. قطعاً آمریکایی‌ها خوشحال می‌شوند از اینکه روسیه متحمل چنین هزینه‌ای بشود و اتحادیه اروپا هم درگیر و دچار تنش باشد. این‌یک بازی زشت و کثیف است که هزینه‌اش را مردم اوکراین و روسیه و حتی دیگر مناطق دنیا خواهند داد تا آمریکا منافع خودش را حفظ کند.
تحریم روسیه چقدر قدرت بازدارندگی دارد؟
روسیه سال‌هاست که با تحریم غرب روبه‌رو بوده و مثل ما خودش را با آن سازگار کرده است. علاوه بر این روسیه آن‌قدر منابع نفت و انرژی و وسعت خاک و منابع مختلف ازجمله کشاورزی و دامداری و معادن دارد که سبب شده نیاز اروپا و روسیه به هم دوطرفه و در سطح بالایی باشد. اروپا به‌شدت به منابع انرژی و گاز روسیه وابسته است و از این تنش بسیار متضرر خواهد شد. اروپا بیشتر از همه با مشکلات و بحران روبه‌رو خواهد شد و باید هزینه اقدامات آمریکایی‌ها را بدهد.
اگر جنگی رخ ندهد و این بحران به شکل استخوان‌لای‌زخم در سطح فعلی بماند چه شرایطی را به وجود می‌آورد؟
واقعیت این است که اوکراین از زمان انقلاب نارنجی به این‌سو به‌موازات تنش‌ها و چالش‌های سیاسی با بحران اقتصادی سنگینی هم روبه‌رو است. اگر شرایط نه جنگ و نه صلح باقی بماند و بحران فروکش نکند، اقتصادش دچار فروپاشی خواهد شد و متعاقب آن شاهد تحولات و جابه‌جایی‌های سیاسی در دولت آن‌هم خواهیم بود. روسیه هم البته از استمرار این وضعیت متضرر خواهد شد و باید هزینه بدهد.
نظر شما