اهمیت حفظ امنیت روانی و ذهنی جامعه و خدشه نخوردن به آنها یکی از محورهای مورد اشاره رهبر انقلاب در دیدار اخیر با مسئولان دستگاه قضایی بود.
امنیت روانی جامعه هم با شایعات خدشه دار خواهد شد، هم با تمرکز بیش از حد روی پدیدههای منفی؛ چگونه میتوان با حفظ مأموریت اصلی رسانه که آگاهیبخشی و ارتقای آن است، از امنیت روانی مخاطب هم پاسداری کرد؟
دنیا پر از خبرهای خوب و بد است. این طبیعی است و خاص ایران هم نیست. در همهجای دنیا اتفاق میافتد و حق مردم است که هم خبرهای خوب را و هم خبرهای بد را بدانند؛ یعنی اینطور نیست که مردم فقط حقشان این باشد که خبرهای خوب را بدانند و رسانهها خبر بد را نگویند. نکته اصلی و مهم در چگونه انتشاردادن اخبار خوب و بد است تا اثرات منفی خبرهای بد کاهش پیدا کند و اثر مثبت و عبرتآموز خبرهای بد بیشتر شود. رسانهها باید مسئولانه خبرهای خوب و بد را بهگونهای منتشر کنند که اثرات منفی خبرهای بد کاهش پیدا کند و عبرتآموزی خبرهای بد بالا برود؛ حتی از خبرهای بد نتایج مثبت گرفته شود. در سایر نقاط دنیا چه تجربیات و تدابیری برای مقابله با شایعات یا حتی روایتهای نادرست رسانهای وضع کردهاند بهگونهای که هم حق دانستن مخاطب مورد ملاحظه قرار بگیرد و هم بتوانند از امنیت روحی و روانی مردم حفاظت کنند؟ بهطور کلی جهتگیری و گرایش و سوگیری ذهن انسانها به اخبار و حوادث منفی و شایعات سریعتر و مداومتر و بالاتر از اخبار مثبت است. این قضیه را تحقیقات مختلف در جاهای مختلف ثابت کرده است. از طرف دیگر، بر اساس آمارها قتل، غارت، تجاوز و تعرض در همهجای دنیا نسبت به سالهای قبل افزایش پیدا کرده است. حجم اخبار منفی در قیاس با قبل هم بیشترشده و دسترسیهای مردم هم به اخبار با توجه به شبکههای اجتماعی بیشتر شده است. واقعاً اذهان انسانها تحمل این حجم اخبار منفی را ندارند. ما یک بعد ماجرا را میگوییم، ولی وقتی یک بعد ماجرا را رسانهها بگویند و تصاویر قربانیان را عریان در ساعت نامناسب به شکل برجستهشده نشان بدهند، این امنیت روحی و روانی مردم را به خطر میاندازد؛ حتی ممکن است شایعه هم نباشد و واقعیت داشته باشد. در روایت وقایع مختلف، کشورهای غربی که مدعی آزادی بیان، جریان آزادی اطلاعات و بیطرفی هستند، تصاویر قربانیان را منتشر نمیکنند و همه واقعیتها را به شکلی منتشر نمیکنند که امنیت روحی و روانی مردم را در معرض چالش قرار بدهند. اگر میخواهند نشان بدهند، نماهای دور را نشان میدهند و قبلش به مردم هشدار میدهند و حادثه را برای مردم تفسیر میکنند؛ بنابراین، توجه توأمان به همه حقوق مردم میتواند امنیت روحی و روانی مردم را تأمین کند و آنان را در معرض چالش قرار ندهد. شما وظیفه و نقش رسانهها را در حفاظت امنیت روانی و فکری مردم توصیف کردید. سؤالی که اینجا مطرح میشود این است که آیا حفاظت از امنیت روانی مردم فقط وظیفه رسانه است و دیگران در این حوزه تکلیفی ندارند؟ واقعیت این است که برای مقابله با شایعات و سونامی اخبار منفی رسانهها فقط مسئول نیستند. نه! همه مسئول هستند؛ هم قوه قضائیه، هم رسانهها. اتفاقاً وظیفه رسانهها و قوه قضائیه بیشتر از وظیفه مردم است، ولی مردم و خانوادهها هم نباید فکر کنند که مسئولیتی ندارند. مردم باید خودشان مدیریت کنند و خودشان را در معرض اخبار منفی قرار ندهند؛ یعنی سعی کنند اخبار منفی و مثبت را با هم ببینند و بشنوند و بخوانند، نه اینکه فقط دنبال اخبار منفی باشند. اگر غیر از این باشد، به ذهن و روح و روانشان آسیب وارد میشود. یک نکته دیگر هم اینکه با ارتقای سواد رسانهای مخاطب میتوان روی آن هم حساب ویژهای باز کرد که تا حدی بتواند فضای مقابله با امواج تخریب روح و روان مردم را مدیریت کند. بله! اگر قرار باشد کشور با شایعات مبارزه کند و با شایعهپردازان -که کنشگران سیاسی از کشورهای مختلف و از داخل کشور هستند و با ابزارهای غیررسمی معمولاً این شایعات را توئیت و منتشر میکنند- مبارزه شود، باید سواد رسانهای در سه سطح مردم، مسئولان و رسانهها جدی گرفته شود؛ یعنی سواد رسانهای با مفهوم برخورد فعال و آگاهانه با خبرهای دریافتی از رسانههای مختلف را محدود به مردم ندانیم و نگوییم که مردم باید سواد رسانهایشان بالا برود. حتماً ضرورت دارد که مردم سواد رسانهایشان بالا برود تا در قبال سونامی اخبار منفی و شایعاتی که رسانههای غیرمسئول تولید میکنند، واکسینه بشوند تا تحتتأثیر قرار نگیرند و بتوانند خبرها را از کانال و مرجع خودش دریافت کنند، اما قبل از آنان باید رسانهها و مسئولان سواد رسانهایشان بالا برود؛ چرا؟ برای اینکه اگر رسانهها سواد رسانهایشان بالا برود، باعث میشود که بهموقع خبرهای درست را به مردم برسانند تا مردم برای گرفتن اخبار موردنیازشان به رسانههای بیگانه مراجعه نکنند؛ اما چون رسانهها کارشان را خوب بلد نیستند، حرفهای کار نمیکنند، همافزا نیستند و نگاه کمی و رویدادی به وقایع راهبردی دارند، شایعات افزایش پیدا میکند و زمینه و بستر شایعات فراهم میشود. به تعبیر رهبر انقلاب در بیانیه «گام دوم»، کشور در «محاصره تبلیغاتی» قرار میگیرد. بهعنوان محور آخر گفتوگو، نقش دستگاه قضایی را هم برای مدیریت این فضا تشریح کنید. قوه قضائیه، فراجا و دستگاههای نظارتی در حلقه آخر کار قرار دارند. باید تا جایی که مقدور است از وقوع و انتشار اخبار منفی که امنیت روحی و روانی مردم را در معرض چالش و مخاطره قرار میدهد، پیشگیری شود. رسانهها و مسئولانِ بخشهای مختلف باید با تدابیری که اتخاذ میکنند، کاری کنند که اولاً، خبر منفی و بد اتفاق نیفتد و امنیت واقعی در جامعه وجود داشته باشد؛ ثانیاً، رسانهها باید بهگونهای واقعیتها را انعکاس بدهند که مردم امنیت را حس کنند. بسیاری از مواقع امنیت وجود دارد، ولی مردم معکوس حس میکنند؛ بهدلیل اینکه رسانههای غربی و فضای مجازی در کانالها و بخشهای مسئول شایعات را رواج میدهند و اخبار را وارونه جلوه میدهند؛ ثالثاً، قوه قضائیه باید هم وظیفه پیشگیری، هم وظیفه پیشبینی و هم وظیفه برخورد (بازدارندگی) داشته باشد. قوه قضائیه در پیشگیری باید سعی کند با تدابیری که اتخاذ میکند و با تذکرهایی که میدهد و با اطلاعرسانی و صحبتکردن با رسانهها و سایتها و صفحات و کانالهای فضای مجازی که ظرفیت و یا زمینه تولید و انتشار شایعات را دارند به آنها تذکر و هشدار بدهد و تبعات کارشان را متذکر شود تا قبل از اینکه شایعات و اخبار منفی و غلط و نادرست و وارونه تکرار شود و ادامه پیدا کند، جلوی آنها را بگیرد.
نظر شما