مهم نیست سفره‌ات رنگین و پر تجمل باشد، مهم روزه‌داری است که بر سفره‌ات می‌نشیند، حتی اگر بخواهد روزه‌اش را با جرعه‌ای آب بشکند و یا حتی دانه‌ای خرما. مگر نه اینکه پیامبر(ص) در خطبه شعبانیه همین سفارش را به مؤمنان کرده بود: «اگر کسی یک روزه‌دار را افطار دهد، ثواب آزاد کردن یک بنده را خدا به او عطا خواهد کرد».

و روزه داری که ماه رمضان بر سفره افطارت می‌نشیند، چه ارج و مقامی دارد؟ ثوابش را پیامبر(ص) اینگونه بشارت داده است: «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‏‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‏‌هایش بر همه شب‏‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‏اید، نفس‏های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است... بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‏کند...».

حال تصور کنید صدها سال بعد از آنکه رخت آن جهانی پوشیده‌ای، باز هم روزه‌دارانی بر سفره افطارت بنشینند و از طعامی که تو به وقت بودنت در این دنیا تدارک دیده‌ای، روزه‌شان را افطار کنند. با نان و حلیمی که از گندم‌زار وقف شده‌ات به بار نشسته، از گندم‌زار قلعه محراب‌خانی و با آب قناتی که تو حفر کرده‌ای، پر محصول شده است.

موقوفه‌ای برای افطار روزه‌داران

موقوفات آستان قدس رضوی کم نیستند. موقوفاتی که سالها و شاید قرن‌هاست واقفان بارگاه این قطعه بهشتی، با نگاهی ویژه به برگزاری آیین‌های مذهبی ماه رمضان آن‌ها را وقف کرده‌اند و تا دنیا دنیاست به نیت آن‌ها عمل می‌شود. اگر بنا باشد مهم‌ترین عرصه موقوفات ماه رمضان، آستان قدس حرم رضوی را بررسی کنیم، در کنار تعظیم و ترویج شعائر مذهبی و تقویت مبانی دینی، برگزاری مجالس تعزیه‌داری، کمک به فقرا و مستمندان؛ اطعام در ماه صیام، بیش از بقیه مورد توجه است. موقوفاتی که واقف تلاش دارد در ثواب روزه‌داران پس از فوتش شریک باشد.

مرحوم «محمود بیگا» یکی از همین سفر کرده هاست. او که به توشه آخرتش می‌اندیشید، می‌خواست که در ثواب روزه‌داران میهمانان خدا، شریک باشد.

از وقف نامه‌اش که در آرشیو سازمان مدیریت نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، پیداست که آن را در ماه رمضان تنظیم کرده است. لیله ثالث و عشرین شهر رمضان المبارک سنة ۱۱۲۰ قمری، مقارن به سال ۱۰۸۷ خورشیدی اموالش را وقف آستان قدس رضوی کرده است.

اگر از مصارف نایب‌الزیاره واقف و رسیدگی به 40 نفر از ایتام سادات و هزینه قلم و دوات و کتابت تعلیم اطفال بگذریم، اطعام روزه‌داران جالب توجه است و نشان می‌دهد محمود بیگا می‌خواسته در ثواب روزه‌داران شریک باشد.

طبق آنچه در وقف‌نامه او که به فارسی و عربی نگارش شده آمده، شادروان «محمود بیگا» رقباتی  را وقف آستان قدس کرده برای مصارف نایب‌الزیاره واقف و ایتام سادات. بر اساس این وقف نامه، او علاوه بر مصارف مذکور، بقیه عواید و درآمد حاصله از رقبات خود را نیت کرده تا صرف پخت آش حلیم در ماه مبارک رمضان برای مستحقان شود و اگر درآمد از ماه مبارک رمضان اضافه آید، صرف حلیم در سایر اوقات سال شود.

حلیمی برای افطار با سه قرن قدمت

محمود بیگا، سالهاست که در خاک طوس خفته است. به نیت شفای آن جهانی امام رضا(ع). بی‌نام و نشان. بی‌آنکه یتیمی بداند چه کسی خرج تحصیلش را داده است. کدام روزه‌دار است که بداند حلیمی که با آن افطارش را باز می‌کند، از گندم مزرعه محراب‌خان است.

قلعه یا مزرعه محراب خان، اگر امروزه در انتهای بولوار ابوریحان در کوی طلاب مشهد قرار دارد و بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد از آن قلعه قدیمی سر برآروده است؛ به سال‌هایی که محمود بیگا می‌زیست، جایی خارج از شهر بود. مکانی که پیش از محمود بیگا، یعنی حوالی سال‌های ۱۲۶۵ خورشیدی، محل اقامت افراد مبتلا به بیماری جذام بود. کسانی که از راه‌های دور و نزدیک برای گرفتن شفا از امام رضا(ع) به مشهد می‌آمدند و به دلیل بیماری‌شان نمی‌توانستند در شهر اقامت کنند. شاید محمود بیگا خاطره آن بیماران در راه مانده را در پسله ذهنش نگه داشته بود که گندم‌زار محراب‌خانی را وقف درماندگان کرد.

می‌گویند محراب‌خان نام والی مرو در دوره صفویه بود. پس از فوت او و دست به دست شدن زمین‌هایش و حتی روزگاری که محمود بیگا مزرعه‌های محراب‌خانی را خرید و آباد کرد، باز هم مردم نام قلعه را به نام محراب‌خانی می‌شناختند.

امروز شاید کسی محمود بیگا را نشناسد و نه حتی محراب‌خان، والی مرو و مالک آن قلعه و مزرعه را؛ اما آن‌ها که به عشق زیارت حرم رضوی در ماه مبارک رمضان وارد مشهد می‌شوند، ‌امیدشان افطاری است که از حرم به دستشان می‌رسد. شاید این افطاری حلیمی باشد از گندمزار قلعه محراب‌خانی.
خبرنگار: مریم احمدی شیروان