انتشار ویدئو وزیر خارجه روسیه در گفتوگو با رسانهای در حاشیه نشست عرب- روسیه که در آن وی به نوعی مدعی است کشورش با گنجاندن «اسنپبک» در برجام مخالف بوده و این تیم سیاسی ایران بوده که به این امتیازخواهی غرب تن داده، بار دیگر به نزاع سیاسی داخلی میان موافقان و مخالفان توافق هستهای دامن زده و البته نزاع تاریخی آمریکا و روسیه را هم در گستره وسیع ایران زمین یادآوری میکند.
سرگئی لاوروف میگوید: «این مکانیسم در تصمیمهای شورای امنیت منحصر به فرد است، به هر یک از طرفهای توافق اجازه میدهد به صورت یکجانبه بازگشت تحریمها را فعال کند و هیچ کس نمیتواند جلو آن را بگیرد. این بند در واقع در مراحل پایانی مذاکرات، مستقیماً میان ظریف و جان کری مورد توافق قرار گرفت. صادقانه بگویم، ما از این موضوع شگفتزده شدیم. اما اگر شریکان ایرانی ما با چنین فرمولی موافقت کردند - که صادقانه بگویم یک «دام حقوقی» بود - ما دلیلی برای مخالفت نداشتیم».
حرافی لاوروف برای لاپوشانی کمکاریها
این نحوه اظهار نظر یکجانبه مقام روس هنگامی اتفاق افتاده که وی با پرسش مجری درباره مناسبات نظامی میان تهران و مسکو و اینکه وزیر خارجه پیشین ایران گفته است روسیه در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی، تلاشها برای احیای توافق هستهای را تضعیف کرده بود، مواجه میشود. خبرنگار میپرسد: گفته آقای ظریف درست است؟ آیا روسیه سامانههای اس-۴۰۰ را به ایران تحویل داده است؟ در مورد قرارداد جنگندههای سوخو چطور؟ این هواپیماها به ایران تحویل داده شدهاند؟
لاوروف در مقام یک دیپلمات کهنهکار که از 9 مارس ۲۰۰۴ تاکنون یعنی به مدت 21 سال ردای وزیر خارجه سرزمین یخی را به تن کرده، به نظر در این مجال تلاش کرده به روش رندانه به جای پاسخ گفتن به انتقادها از برخی کمکاریهای مسکو در حوزه تحکیم مناسبات نظامی با تهران، موضوع را پیچانده و با انداختن توپ در حوزه برجام به زمین ایران، کمکاریها را لاپوشانی کند. با این حال جاری شدن همین اظهارات بر زبان مقام روس کافی بود تا بار دیگر دعوای زرگری میان موافقان و مخالفان برجام شعلهور شده و به عاملی برای تداوم نزاع سیاسی در فضای مجازی بدل شود.
روسها از تیم مذاکرهکننده برای ما دلسوزترند؟
محمدجواد ظریف پس از اقدام اروپا در کشیدن ماشه، در واکنش به منتقدان، گنجاندن سازوکاری که بازگشت به شرایط ابتدایی در صورتی که هر یک از طرفین یک توافق بینالمللی مفاد آن را رعایت نکنند – و نه آنچه غرب از آن به اسنپبک تعبیر میکند - را روندی معمول و طبیعی در قراردادهای بینالمللی عنوان کرده که به زعم او این حق هم برای جمهوری اسلامی در توافق مذکور وجود داشته است. این نوع تعریف از روند گنجاندن اسنپبک در برجام منطقی به نظر میرسد، ولی با توجه به تجربه بدعهدی مکرر غرب و نتیجه حاصل شده از برنامه جامع اقدام مشترک پس از 10سال، انتظار سنجیده و محکم عمل کردن در این زمینه انتقاد عجیبی نیست که تیم دیپلماسی دولت یازدهم و دوازدهم باید به آن پاسخ دهند.
اما در این مجال پرسش این است که اظهارات وزیر خارجه روسیه آیا میتواند مبنایی برای نقد برجام باشد؟ باید از افرادی که به دنبال نبش قبر تحولات 10سال پیش و به راه انداختن دعوای سیاسی آن هم در این شرایط حساس سیاسی و با استناد به اظهارات لاوروف هستند پرسید، به زعم آنها روسها از تیم مذاکرهکننده برای ما و منافع کشورمان دلسوزتر هستند؟
بیگانگان را به مسائل خانوادگی راه ندهیم
محمدجواد ظریف قدیس است و هر چه کرده عین صواب بوده؟ قطعاً نه. نه تنها او، که همه بنیبشر روی این پهنه خاکی، نه لزوماً قدیس هستند و نه اهریمنخو. همه ما کارنامهای داریم که شامل نقاط قوت و نقاط ضعفی است که ارزیابی هر کدامشان باید در فضایی کارشناسانه اتفاق بیفتد. این اصل اساسی را از خاطر نبریم و در کنار آن یک اصل اساسی دیگر را هم لحاظ کنیم و آن اینکه بعید است بیگانگان، بیشتر از فرزندان این آب و خاک، برای این آب و خاک دلسوز باشند و دلسوزی کنند.
یک واقعیت روشن وجود دارد و آن اینکه آنچه مناسبات کشورها در محیط بینالمللی را تشکیل میدهد، در وهله نخست منافع ملی آنهاست. در چنین شرایطی طرفهای دارای منفعت مشترک همراهی گستردهتری با هم در موضوعات مختلف دارند؛ همان مناسباتی که اکنون به نوعی میان ایران، روسیه، چین و دیگر کشورهای تحریمی علیه غرب شکل گرفته است.
با این حال چنین اشتراک منافعی به معنای همراهی و همبستگی کامل در پروندههای مختلف جهانی نیست. همان گونه که در بالا اشاره شد موضوع عدم فروش پدافند اس-400 به ایران در حالی که مسکو پیشتر آن را به کشورهایی مانند ترکیه به راحتی فروخته یا ابهام درباره فروش جنگندههای سوخو-35 به تهران، گواه این مدعاست.
بر این اساس باید به منتقدان برجام تأکید کرد حواستان به یک اصل مهم باشد و آن اینکه انتقاد یا دفاع از تفاهمی مانند برجام جزو مسائل داخلی و خانوادگی کشور است و نباید جاری شدن آن بر زبان دیپلمات روس را به اصطلاح گل گرفت و به عامل دیگر در جدال سیاسی بدل کرد؛ خواه این اظهارات بر زبان لاوروف جاری شده باشد یا وندی شرمن، مذاکرهکننده ارشد آمریکایی که در کتاب خاطرات خود با عنوان «ترس یعنی شکست؛ درسهایی درباره شجاعت، قدرت و سرسختی»، گنجاندن اسنپبک در برجام را اتفاقاً به طرف روس نسبت میدهد و میگوید گنجاندن این بند، ایده پیشنهادی شخص لاوروف بوده است.
نظر شما