آلودگی های زیست محیطی و تقاضای روزافزون انرژی، تلاش برای جایگزینی انرژی های سبز را افزایش داده است. از سوی دیگر، انرژی های تجدیدپذیر مفید در اشکال مختلف به وفور در دسترس است و این منابع انرژی در سال های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده اند. در میان انواع منابع انرژی تجدیدپذیر، تولید برق از فتوولتائیک خورشیدی (PV) به عنوان یک منبع تولید برق همیشگی در عرصه جهانی بیشتر مورد توجه است. علاوه بر این، به دلیل نگهداری آسان، آلودگی صوتی صفر و ماهیت پایان ناپذیر، توجه سرمایه گذاران زیادی را به خود جلب کرده است در این راستا، توجه به منابع انرژی تجدیدپذیر به عنوان یک اولویت اساسی در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های ملی احساس می‌شود. نیروگاه‌های خورشیدی به عنوان یکی از مؤثرترین و پایدارترین گزینه‌ها شناخته می‌شوند که می‌توانند با بهره‌گیری از انرژی خورشید، که یکی از منابع قدیمی و رایگان انرژی در طبیعت است، به حل مشکلات موجود کمک کنند. استفاده از انرژی خورشیدی نه تنها به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و آلودگی‌های ناشی از آن کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز اشتغال‌زایی و ارتقاء فناوری در کشور نیز می‌باشد.

۱. پتانسیل بی‌نظیر خورشیدی در ایران

ایران به لحاظ جغرافیایی یکی از کشورهایی است که به شدت از تابش خورشید بهره‌مند است. متوسط روزهای آفتابی در بسیاری از مناطق کشور بسیار بالا است. این وضعیت باعث می‌شود که ایران در زمینه تولید انرژی خورشیدی یکی از پتانسیل‌های بی‌نظیر در سطح جهانی را داشته باشد. وجود بیابان‌ها و مناطق خشک مانند کویر مرکزی و لوت، این فرصت را فراهم می‌آورد که زمین‌های وسیعی برای نصب پنل‌های خورشیدی اختصاص داده شود. علاوه بر این، هزینه‌های زمین در این مناطق معمولاً پایین‌تر است که می‌تواند هزینه کلی پروژه‌ها را کاهش دهد.

شکل 1: نقشه مناطق آفتاب خیز ایران

کشور ایران با توجه به پتانسیل‌های بی‌نظیر خورشیدی خود، می‌تواند به یکی از پیشروان تولید انرژی تجدیدپذیر در منطقه و حتی جهان تبدیل شود. با برنامه‌ریزی دقیق و بسیار خوبی که دولت در این زمینه دارد و همکاری با بخش خصوصی و جوامع محلی، می‌توان به سوی آینده‌ای پایدارتر و پاک‌تر حرکت کرد.

۲. کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی

استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی در ایران می‌تواند نقش فوق‌العاده‌ای در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ایفا کند. ایران با بیش از 300 روز آفتابی در سال، پتانسیل تولید بیش از 100 گیگاوات انرژی خورشیدی را دارد. با استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی، پیش‌بینی می‌شود که مصرف نفت و گاز تا 20% کاهش یابد، که این امر می‌تواند از مصرف روزانه حدود 1.5 میلیون بشکه نفت خام جلوگیری کند.

شکل ۱. سهم مصرف منابع مختلف انرژی در تقاضای نهایی کل انرژی در ایران

به ازای هر 1 گیگاوات انرژی خورشیدی که تولید شود، تقریباً 3 میلیون دلار صرفه‌جویی سالانه در هزینه‌های سوخت‌ فسیلی ایجاد می‌شود. انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به کاهش حدود 10 میلیون تن دی‌اکسید کربن در سال منجر شود، که مساوی با کاهش آلودگی ناشی از میلیون‌ها خودروست.

شکل 2. سهم ظرفیت انرژی تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی الکتریکی در ایران

۳. ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی

ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی از طریق توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در ایران می‌تواند به چندین طریق مثبت عمل کند: نخست، پروژه‌های خورشیدی می‌توانند جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را تسهیل کرده و به توسعه زیرساخت‌ها و افزایش رقابت در بازار کمک کنند. همچنین، از مرحله طراحی و برنامه‌ریزی تا ساخت و نگهداری، نیاز به تخصص‌های مختلفی وجود خواهد داشت که موجب ایجاد فرصت‌های شغلی می‌شود. این پروژه‌ها با برگزاری دوره‌های آموزشی و کارآموزی برای جوانان محلی، به افزایش مهارت‌های فنی و علمی در سطح جامعه کمک می‌کنند.همچنین، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به پیشرفت فناوری و استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای تولید انرژی منجر شود. در نهایت، این پروژه‌ها به ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و توسعه پایدار کشور کمک می‌کنند.

۴. ضرورت تأمین پایدار انرژی در ایران

استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی پاک و پایدار می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و همچنین کاهش آلودگی هوا کمک کند. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود از تابش خورشید بالایی برخوردار است. ایران یکی از بالاترین آمارهای جهانی در تابش نور خورشید می باشد. لذا توسعه نیروگاه‌های خورشیدی نه تنها به تأمین نیاز انرژی داخلی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز صادرات انرژی به کشورهای همسایه نیز باشد. به عنوان مثال، عراق و افغانستان به ترتیب با مصرف انرژی بالای خود و در شرایطی مناسب برای انرژی خورشیدی، بازار بالقوه‌ای برای صادرات انرژی ایران محسوب می‌شوند. در کشورهای همسایه مانند ترکیه و پاکستان نیز پروژه‌های خورشیدی در دست اجرا هستند؛ ترکیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای انرژی خورشیدی در منطقه، در سال ۲۰۲۲ ظرفیت تولید انرژی خورشیدی خود را به ۱۵ گیگاوات افزایش داد. پاکستان نیز در حال توسعه نیروگاه‌های خورشیدی به منظور تأمین نیاز رو به رشد خود است. به طور کلی، تأمین پایدار انرژی از طریق نیروگاه‌های خورشیدی و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز ذخیره‌سازی، گام مؤثری در جهت ایجاد یک آینده انرژی پایدار و سبز برای ایران خواهد بود.

۵. افزایش امنیت انرژی

افزایش امنیت انرژی در ایران با توجه به نیازهای خاص کشور اهمیت ویژه‌ای دارد. از طرفی با توجه به اینکه ایران دارای ظرفیت‌های بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی و بادی است، می‌تواند سبد تولید انرژی در ایران را در زمینه های مختلف به صورت چشمگیری افزایش داد. توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر به کاهش وابستگی به منابع خارجی و افزایش استقلال انرژی کمک می‌کند، که ایران را در برابر نوسانات بازار جهانی مقاوم‌تر می‌سازد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، نظیر ذخیره‌سازی انرژی و شبکه‌های هوشمند، می‌تواند کارایی سیستم انرژی را بهبود بخشد. همچنین، تقویت صنعت داخلی تولید تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر ایجاد فرصت‌های شغلی، امکان صادرات برای ایران را فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، بازار جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲ حدود ۱.۵ تریلیون دلار بود. همکاری‌های بین‌المللی در اشتراک‌گذاری تکنولوژی‌های تجدیدپذیر، ایران را در سطح جهانی تقویت خواهد کرد. در نهایت، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت بهره‌برداری از منابع پایدار و انرژی‌های تجدیدپذیر، به تغییر نگرش‌ها و رفتارهای مصرفی کمک می‌کند. با این رویکردها، ایران می‌تواند امنیت انرژی خود را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش دهد و به سمت توسعه پایدار حرکت کند.

سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند به عنوان یک راهکار پایدار و مؤثر در توسعه کشور و کاهش ناترازی انرژی عمل کند. با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای نسل‌های آینده رقم زد. از این رو، توجه به این مسئله در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور، امری ضروری و غیرقابل انکار است.