قدس؛ در وهله نخست این پرسش و درواقع این نگرانی مهم مطرح می‌شود که آیا این تحولات می‌تواند همان‌طور که خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان هشدار می‌دهد به یک جنگ تمام‌عیار و حتی با تقابل فاجعه‌آمیز هسته‌ای میان دو کشور تبدیل شود؟

در این زمینه و در مهم‌ترین وجه، برخی درباره وقوع یک «خطای محاسباتی» و زمینه‌ساز وقوع رخدادهای پیش‌بینی نشده هشدار می‌دهند. این موضوع به‌ویژه در شرایط نبود سازوکار و کانال‌های ارتباطی اضطراری میان دو طرف بیش از پیش نمود پیدا می‌کند. از سوی دیگر تفاوت دکترین هسته‌ای دو کشور یعنی دکترین «استفاده اول» پاکستان در تقابل با دکترین «عدم استفاده اولیه، اما تلافی گسترده» هند نیز می‌تواند تعادلی ناپایدار را رقم بزند. از سوی دیگر، تفاوت چشمگیر دو کشور در حوزه توانایی نظامی و تسلیحاتی متعارف هم می‌تواند در ترغیب کشور ضعیف‌تر به استفاده هر چه سریع‌تر از تسلیحات هسته‌ای تأثیرگذار باشد، چنان‌که این احساس درخصوص پاکستان و تهدیدات مکرر این کشور به ورود منطقه به یک جنگ هسته‌ای تمام‌عیار ملموس است. در نهایت بی‌میلی کشورها به میانجی‌گری مؤثر در منازعه نیز می‌تواند در تغییر شرایط منازعه به سوی یک جنگ تمام‌عیار مؤثر واقع شود.

با همه این اوصاف، دیدگاه اغلب صاحبنظران سیاسی و نظامی بر آن است که جنگ کنونی میان هند و پاکستان در چارچوب یک جنگ محدود و کنترل‌شده باقی خواهد ماند. حفظ کانال تماس دیپلماتیک رسمی میان دو کشور در اوج بحران (تماس مستقیم تلفنی میان مشاوران امنیت ملی دو کشور) باور دو کشور و حتی جامعه بین‌المللی به تداوم کارایی بازدارندگی هسته‌ای و برخی موفقیت‌های نظامی پاکستان در حوزه سلاح‌های متعارف (به‌ویژه در هوا) شاید بتواند تا حدی تضمین‌کننده بقای شرایط کنونی باشد.

در نهایت پرسش مهم دوم این است که این جنگ تا چه زمانی تداوم خواهد یافت؟ پاسخ به این پرسش تا حدی زیادی به میزان دستیابی هر یک از طرف‌ها به اهداف از پیش تعیین‌شده‌ بستگی دارد. در مورد پاکستان باید گفت این رخداد مزایای چندجانبه‌ای را برای این کشور به همراه داشته است؛ ایجاد احساس وحدت و یکپارچگی در سطح ملی، ارتقای نقش و موقعیت ارتش در داخل، مطرح شدن دوباره مسئله کشمیر و احتمال بهبود روابط ارتش و جناح‌های اپوزیسیون. اما درباره هند چشم‌انداز دقیقی از اهداف وجود ندارد. اقناع افکار عمومی داخلی، ایجاد یک بازدارندگی دوباره در برابر پاکستان که از زمان جنگ بالکوت ۲۰۱۹ به‌وجود آمده بود و احتمالاً از همه این‌ها مهم‌تر، استفاده از این فرصت برای بازنگری در مسائل و معضلات آبی میان دو کشور احتمالاً بخشی از این اهداف به شمار می‌آید که باید دید در روزهای آینده هرطرف تا چه حد آن‌ها را برآورده شده می‌بیند.