به گزارش قدس آنلاین،در روزهای اخیر خبر تازهای در فضای فرهنگی کشور منتشر شد مبنی بر معرفی «نشان ملی سینما وطن». این نشان ظاهرا قرار است به صورت هفتگی به هنرمندانی تعلق گیرد که در هر سطحی، از فعالیتهای کوچک تا اقدامات بزرگ، برای اعتلای وطن گام برداشتهاند. در این طرح، در پایان هر سال، با نظرسنجی مردمی، یکی از دریافتکنندگان به عنوان چهره شاخص انتخاب و در مراسمی رسمی از او تجلیل خواهد شد.
چرا «نشان ملی سینما وطن» طراحی شد؟
سینما در ایران همواره نقشی فراتر از سرگرمی داشته است. از آثار اجتماعی و سیاسی تا فیلمهای دفاع مقدس و آثار با محوریت هویت ملی، بارها نشان داده که پرده نقرهای میتواند به بستری برای بازتاب دغدغههای اجتماعی و ملی تبدیل شود. برگزارکنندگان این طرح بر همین اساس تأکید میکنند که «نشان ملی سینما وطن» در واقع تلاشی است برای یادآوری این نقش و تشویق هنرمندان به نگاه مسئولانهتر نسبت به وطن.
هدف اصلی این حرکت، به گفته مسئولان آن، پاسداشت هنرمندانی است که آثار یا اقداماتی همسو با اعتلای کشور داشتهاند. گستردگی تعریف این فعالیتها نیز به گونهای طراحی شده تا هنرمندان در سطوح مختلف، چه در قامت کارگردان و بازیگر مطرح و چه در قالب فعالان کمتر شناختهشده، امکان دیدهشدن داشته باشند.
انگیزه، استمرار و مشارکت مردمی
یکی از مهمترین نقاط قوت «نشان ملی سینما وطن»، استمرار در تقدیر از هنرمندان است. برخلاف جوایز سینمایی که معمولاً سالی یکبار برگزار میشوند، این نشان به صورت هفتگی اهدا خواهد شد. چنین روندی میتواند نوعی انگیزه مداوم برای سینماگران ایجاد کند و یادآور این باشد که فعالیت هنری با نگاه ملی، همواره مورد توجه قرار میگیرد. البته اگر به استمرار این موضوع توجه شود و واقعا همان هفته ای یکبار چنین اتفاقی رخ دهد!
افزون بر این، بخش نظرسنجی مردمی در پایان سال نیز میتواند پیوندی تازه میان جامعه و سینماگران ایجاد کند. مخاطبان سینما، که معمولاً تنها تماشاگر آثار هستند، این بار نقش فعالی در انتخاب چهره شاخص سال خواهند داشت. این مشارکت، اگر درست اجرا شود، حس تعلق و همدلی میان هنرمندان و مردم را تقویت میکند.
از منظر فرهنگی، این نشان همچنین میتواند گامی برای برجستهکردن مسئولیت اجتماعی سینماگران باشد. به بیان دیگر، صرفاً ساختن فیلم یا حضور در جشنواره کافی نیست؛ بلکه همراهی با دغدغههای ملی و اجتماعی نیز بخشی از وظیفه هنرمند تلقی میشود.
نقدها و ابهامات؛ از معیارها تا شفافیت
با وجود مزایا، طرح «نشان ملی سینما وطن» پرسشهای جدی نیز به همراه دارد. نخستین پرسش به تعریف معیارها بازمیگردد. وقتی گفته میشود که حتی فعالیتهای کوچک نیز میتواند مشمول دریافت نشان شود، این ابهام پیش میآید که مرز میان «کوچک» و «بزرگ» چگونه تعیین خواهد شد. آیا ابراز یک موضع ساده یا حضور در یک برنامه فرهنگی میتواند همردیف ساخت فیلمی اثرگذار در نظر گرفته شود؟ نبود معیارهای روشن، ممکن است به مرور ارزش نشان را کمرنگ کند. البته موضوع تغییر مدام مدیران فرهنگی هم از سوالاتی است که پاسخ آن هنوز مبهم است و معلوم نیست این طرح دقیقا تا چه زمانی و تا دوران مدیریت چه کسانی ادامه مییابد.
نکته دوم به شفافیت در انتخابها مربوط میشود. تجربههای مشابه نشان دادهاند که در صورت نبود شفافیت کافی، چنین طرحهایی به سرعت اعتماد جامعه هنری را از دست میدهند. اگر انتخاب برگزیدگان بر اساس ملاحظات غیرشفاف یا نگاههای سلیقهای صورت گیرد، این نشان بیشتر به یک حرکت تبلیغاتی شباهت پیدا خواهد کرد تا یک جایزه فرهنگی معتبر.
مسئله سوم به نظرسنجی مردمی مربوط است. هرچند مشارکت مردم جذاب و دموکراتیک به نظر میرسد، اما باید پذیرفت که معیارهای مردمی لزوماً با معیارهای تخصصی یکسان نیست. در چنین شرایطی، احتمال دارد محبوبیت عمومی یک چهره بر تخصص و کیفیت آثار او غلبه کند. این خطر میتواند در درازمدت به کاهش اعتبار نشان در میان کارشناسان و اهالی سینما منجر شود.
خطر نمادین شدن حرکتهای فرهنگی
یکی از چالشهای اساسی در حوزه فرهنگ و هنر، خطر «نمادین شدن» است. بارها شاهد بودهایم که طرحهایی با شور و انرژی آغاز شدهاند، اما به مرور زمان به حرکاتی تشریفاتی تبدیل شده و در حافظه عمومی جایگاه چندانی نیافتهاند. «نشان ملی سینما وطن» نیز اگر صرفاً در سطح برگزاری مراسم و صدور بیانیه باقی بماند، ممکن است به همین سرنوشت دچار شود.
برای پرهیز از این وضعیت، لازم است برگزارکنندگان طرح را با جدیت، استمرار و شفافیت کامل پیش ببرند. تنها در این صورت است که هنرمندان احساس خواهند کرد دریافت این نشان ارزش واقعی دارد و میتواند به اعتبار حرفهای آنها بیفزاید.
فرصت یا آزمون؟
در مجموع، میتوان گفت «نشان ملی سینما وطن» هم فرصت است و هم آزمون. فرصت از آن جهت که بستری برای تقویت ارتباط میان سینماگران و جامعه فراهم میآورد و بار دیگر نقش اجتماعی هنر را یادآوری میکند. آزمون از آن جهت که برگزارکنندگان باید نشان دهند تا چه اندازه در اجرای این طرح جدی و مسئولانهاند.
اگر معیارهای انتخاب روشن و قابل دفاع باشد، اگر فرآیند انتخاب با شفافیت اعلام شود و اگر مشارکت مردمی به شکلی سالم و منظم مدیریت گردد، این طرح میتواند به مرور زمان جایگاهی معتبر در میان جوایز فرهنگی کشور به دست آورد. در غیر این صورت، بیم آن میرود که تنها به عنوان خبری گذرا در رسانهها باقی بماند و در حافظه فرهنگی جامعه چندان ماندگار نشود.
«نشان ملی سینما وطن» در ظاهر حرکتی ساده و نمادین است، اما در دل خود ظرفیتهای مهمی دارد. این نشان میتواند سینماگران را به مسئولیتهای اجتماعیشان متوجه سازد، مردم را در فرآیند فرهنگی دخیل کند و هویت ملی را در آثار سینمایی برجستهتر نشان دهد. با این حال، تحقق این اهداف تنها در گرو جدیت، شفافیت و پرهیز از نگاه صرفاً تشریفاتی است.
در نهایت، میتوان گفت که این طرح تازه نه صرفاً یک جایزه، بلکه معیاری برای سنجش میزان توجه جامعه فرهنگی به وطن و مسئولیت اجتماعی هنرمندان خواهد بود. آینده نشان خواهد داد که آیا «نشان ملی سینما وطن» توان ماندگاری دارد یا در کنار دهها ابتکار مشابه، در گذر زمان به فراموشی سپرده خواهد شد.
نظر شما