فاطمیه و ایام عزاداری حضرت زهرای مرضیه(س) بهترین فرصت است تا از سیره ایشان سخن بگوییم، سیرهای نورانی که در ابعاد فردی و اجتماعی حرفهای بسیار برای تاریخ دارد؛ بهویژه امروز که نیازمند دانستن راه و رسم تربیت نسل مقاوم و انقلابی و به تعبیری زمینهساز ظهور امام عصر(عج) هستیم، آموزههای حضرت بیش از هر زمان برای ما راهنما و روشنگر راه است. در این باره با حجتالاسلام والمسلمین محمدجواد نظافت، استاد حوزه و کارشناس مذهبی به گفتوگو پرداختهایم.
مادیات و توجه به مظاهر دنیایی زندگی در سیره حضرت زهرای مرضیه(س) چه جایگاهی داشت و با توجه به آنکه بسیاری از مشکلات امروز جامعه ما به دلیل مادیگراییها و تجملطلبیها بروز میکند چطور میتوان از آن برای رفع این مشکلات کمک گرفت؟
زندگی حضرت زهرا(س) در نهایت فقر بود اما باطن شادی داشت. اینچنین نبود که زندگی ایشان همیشه غرق مصیبت باشد، یک دوران کمتر از ۱۰۰روز پس از پیامبر(ص) گرفتاریهایی پیش آمد اما قبلش گرفتاریهای مادی اما توأم با شادی بود. مهم آنکه به این زندگی زاهدانه، ساده و فقیرانه افتخار میکردند و آثار منفی هم روی فرزندانشان نداشت، بچهها هم به این زندگی افتخار میکردند و اینگونه تربیت شدند. «الفقرُ فخری» یکی از مصادیقش همین است. حضرت صدیقه(س) بهترین چیز را به ارث گذاشتند. ثروتهای دنیا که دوام و ثبات ندارد و تکیهگاه محکمی نیست. در زندگی حضرت زهرا(س) بچهها مشاهده میکردند مادر سختیها را تحمل و صبر میکنند. برای مثال آنقدر از چاه آب کشیدند که اثر آن بر سینهشان باقی ماند و همزمان با خلق خدا هم مهربان بودند.
نقل است روزی پیامبر(ص) به خانه حضرت زهرا(س) آمدند و دیدند ایشان لباسی از پشم شتر بر تن دارند که به بدن آزار میرساند و همزمان خود، گندم را آرد میکردند و به فرزندشان هم شیر میدادند. اشک از دو چشم پیامبر(ص) سرازیر و احساسات پدرانهشان با دیدن این همه زحمت دخترشان تحریک شد، بهویژه اینکه بسیار رقیقالقلب هم بودند و فرمودند: «جرعه جرعه این تلخیهای دنیا را بنوش به عشق شیرینی آخرت». پاسخ زهرای مرضیه(س) اینجا خیلی عجیب است، وقتی فرمودند: «خدا را حمد میکنم بر این نعمتها»، یعنی نعمت را کوچک نمیشمارند. نعمت سلامتی، داشتن خوراک، داشتن همسر و فرزند خوب و... این است زیباییهای نگاه حضرت زهرا(س). ما هم باید تأسی کنیم. پیشنیاز تأسی، همفکر و همهدف شدن است، والّا ما هر قدر بگوییم حضرت زهرا(س) خوب هستند، برای تأسی کارساز نخواهد بود.
این روحیه حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان مقاوم در مقابل بلایا، مصائب و کاستیهای زندگی چه تأثیری داشت؟
شما اگر مادری اینگونه داشته باشید که از فقر نالان نیست و الحمدلله میگوید، شما نیز مقاوم بار میآیید. شما نیز دیگر گلایه نمیکنید و غر نمیزنید. توجه داشته باشید که فرزند هم از زندگی سختِ گوارا لذت میبرد. این نیز بماند که آنها امیدی به برطرف شدن سختی نیز داشتند. زندگی حضرت زهرا(س) دورههای مختلفی داشت. در دورهای تنهایی زندگی را میگذراندند، چرا که حضرت علی(ع) در خانه نبوده و همواره در جبهههای جنگ بودند و بار زندگی بر دوش حضرت زهرا(س) بود؛ اما دورهای نیز پدید آمد که حضرت زهرا(س) کنیزی همانند فضه داشتند. زندگیها اینگونه نمیماند و همیشه انسانها در سربالاییها باقی نمیمانند. در زمینه سختیها دو آیه داریم؛ یک آیه میفرماید: «سَیَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً» به این معنا که خداوند میفرماید صبر کن، سختیها تمام میشود. آیه دیگری نیز داریم که «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» یعنی در کنار سختیها، آسانیها هم هست، یعنی در دل سختیها؛ لذتها، گواراییها و شیرینیهایی است که تمام اینها در زندگی حضرت زهرا(س) وجود داشت.
ایثار و ازخودگذشتگی در سیره فاطمی چه جایگاهی دارد و رسیدگی به دیگران و در فکر دیگران و دغدغهمند آنها بودن، در این سیره چه تجلیاتی یافته است؟
پیامبر(ص) فرمودند: خدای متعال ایثارهای حضرت زهرا(س) را ترجیح میدهد، برای همین وقتی فقیر و سائلی به ایشان مراجعه میکرد او را به در خانه فاطمه(س) میفرستادند و آن بانو نیز دست رد به سینه آنها نمیزدند؛ مثل آنکه لباس شب عروسی خود را به فقیر بخشیدند.حضرت زهرا(س) بهشدت دردمند و دغدغهمند دیگران بودند، چنانکه میفرمودند: «اَلْجارَ ثُمَّ الدّار؛ اول همسایه بعد اهل خانه»؛ از حضرت زهرا(س) بیاموزیم که چگونه برای همسایگان تا صبح دعا میکردند.
در روایت داریم اگر مؤمنی را در خفا دعا کنیم، فرشتگان در آسمانها دعایمان را آمین میگویند. فرشتگان در آسمان اول همان دعا را ۱۰۰ بار آمین میگویند، فرشتگان در آسمان دوم ۲۰۰ بار و در آسمان سوم ۳۰۰ بار. فرشتگان در رقابت با یکدیگر شما را دعا میکنند و امیدتان به اجابت دعای فرشتگان بیشتر از دعای خودتان باشد.
در نماز میگوییم: «السَّلامُ عَلَیْنا وَعَلَی عِبادِ اللهِ الصَّالِحِینَ» یعنی باید با همه بندگان صالح خدا، در هر گوشه از کره خاکی احساس نزدیکی کرده و در نماز نیز برای همه بندگان صالح دعا کنیم و نباید مظلومان و امام زمان(عج) را فراموش کنیم. فردی به آیتالله اراکی(ره) گفت التماس دعا، ایشان از او پرسیدند: اسمت چیست و اسم او را نوشتند تا او را دعا کنند.
با توجه به نیاز امروز جوامع اسلامی به تربیت نسل مقاوم و دارای روحیه مقاومت، رفتار حضرت زهرا(س) در خانه چگونه چنین مهمی را در فرزندان نهادینه کرد؟
خانمها که مثل حضرت زهرا(س) و مردها هم مثل امیرالمؤمنین(ع) نمیشوند. اما هر کسی تلاش کند به قدر وسع، شبیه آن حضرات(ع) شود. برای مثال زهرای مرضیه(س) با قربانصدقه با همسر خود صحبت و با احترام ایشان را خطاب میکردند و امیرالمؤمنین(ع) میفرمودند: «فاطمه(س)، تو را که میبینم غصههای دنیا را فراموش میکنم». چنین گفتوگویی میان پدر و مادر، بچهها را سرحال و بانشاط میکند، لذت میبرند، یاد هم میگیرند. خدا نکند پدر و مادری جلو چشم بچهها دعوا کنند؛ دنیا روی سرشان خراب میشود و دوست دارند از خانه بروند و زندگی برایشان جهنم میشود. رمز و راز مقاومت حضرت زهرا(س) در اینکه توانستند نسل مقاوم تربیت کنند همین بوده است. مقاومت تنها مقاومت در مشکلات مادی نیست، مقاومت فرهنگی هم است. مقاومت فرهنگی یعنی بچههای ما در میان مخالفان کم نیاورند و به آنچه هستند افتخار کنند.
نظر شما