ایران کشوری است که بیشترین منابع انرژی دنیا را در اختیار دارد، اما ساختارهای نادرست شکلگرفته در سالهای گذشته باعث شده تا در همه حاملهای انرژی از برق و گاز گرفته تا سوختهای مایع مانند بنزین و گازوئیل با مشکل مواجه باشیم.
ریشه اصلی بحران، آهنگ بالای مصرف انرژی در کشور است. مصرف انرژی در ایران بیش از دو برابر مصرف استاندارد جهانی است و این نشان میدهد که طی سالهای گذشته هیچ تدبیری برای جلوگیری از مصرف بیرویه صورت نگرفته است. در مورد بنزین، وضعیت حتی بحرانیتر است: شاخصهای استاندارد جهانی نشان میدهد مصرف روزانه بنزین در کشور میتواند حداکثر ۹۰ میلیون لیتر باشد، اما امروز مصرف واقعی به ۱۳۵ میلیون لیتر در روز رسیده است.
ظرفیت تولید پالایشگاههای داخلی بین ۱۱۰ تا ۱۱۵ میلیون لیتر است، بنابراین روزانه ۱۵ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین باید از خارج کشور وارد شود. اگر قیمت دلار را ۱۰۰ هزار تومان در نظر بگیریم، این واردات سالانه رقمی حدود ۳.۵ میلیارد دلار هزینه روی دست دولت میگذارد. همین رقم اگر صرف احداث یک پالایشگاه متوسط یا توسعه فازهای پالایشگاهی شود، میتواند تولید بنزین و گازوئیل کشور را به شدت افزایش دهد و نیاز به واردات را کاهش دهد.
یکی از دلایل اصلی مصرف بالای بنزین، پایین بودن قیمت آن است. این مسئله باعث شده تا مصرف سیانجی نیز کاهش یابد؛ برای مثال، مصرف روزانه سیانجی از حدود ۲۵ میلیون متر مکعب در سالهای ۹۷ و ۹۸ به حدود ۱۵ میلیون متر مکعب کاهش یافته است. علت آن هم ساده است: برای دارندگان خودروهایی که امکان استفاده از سیانجی را دارند، استفاده از بنزین با قیمت فعلی توجیه اقتصادی دارد.
موضوع دیگر، مصرف بالای خودروهای داخلی است. هیچ تدبیری برای کنترل و بهینهسازی مصرف خودروها صورت نگرفته است و همین باعث شده خودروهای داخلی بیش از ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر سوخت مصرف کنند، در حالی که در دنیا به سمت خودروهای با مصرف زیر ۵ لیتر و خودروهای هیبریدی رفتهاند.
بهعلاوه، مدیریت قیمت بنزین نیز طی دو دهه گذشته دچار مشکل بوده است. از سال ۱۳۸۲، مکانیزم افزایش تدریجی قیمت سوخت بین ۱۰ تا ۱۵ درصد سالانه وجود داشت، اما این روال کنار گذاشته شد و اکنون کشور ناچار است هر از گاهی قیمت بنزین را به شکل چند برابری افزایش دهد؛ تجربهای که عملاً کشور را در بزنگاههای بحران قرار داده است.
نتیجه همه این عوامل، وضعیتی است که دولت مجبور است سالانه یا حداقل برای امسال، حدود ۳.۵ میلیارد دلار برای واردات بنزین تخصیص دهد. اگر جلوی این روند گرفته نشود و آهنگ مصرف کنترل نشود، بحران سال آینده بسیار شدیدتر خواهد شد.
در نهایت، بحران بنزین در ایران نه یک مسئله مقطعی بلکه حاصل مدیریت ناکارآمد و بیتدبیری طولانیمدت است. تا زمانی که اصلاحات اساسی در ساختار تولید و مصرف انرژی و سیاستگذاری سوخت انجام نشود، این بحران ادامه دارد و هر روز بر هزینههای اقتصادی و فشار بر مردم افزوده خواهد شد.
نظر شما