طی روزهای اخیر اخبار ضد و نقیضی از رویکرد دولت ترکیه در قبال عضویت دوکشور فنلاند و سوئد در پیمان آتلانتیک شمالی به گوش می رسد. اگرچه رسانه های آمریکایی و اروپایی به صورت یکپارچه از  موافقت مطلق آنکارا با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو خبر داده اند
 اما مواضع اردوغان نشان می دهد که چنین ادعایی حداقل به صورت کامل و مطلق صحیح نیست . به عبارت بهتر، ترکیه صرفا با به جریان افتادن پرونده عضویت فنلاند و سوئد در ناتو و استمرار روند عضویت آنها موافقت کرده و این به معنای موافقت نهایی آن در عضویت این دو کشور اسکاندیناویایی نیست! 
 ماجرا از کجا آغاز شد؟
اصل ماجرا از ادعای دفتر ریاست جمهوری فنلاند آغاز شد. بر این اساس، دفتر  ریاست جمهوری فنلاند اعلام کرد که ترکیه یادداشت تفاهمی را امضا  و بر اساس آن از مخالفت خود با عضویت سوئد و فنلاند در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) صرف‌نظر کرده است.این تفاهم‌نامه سه شنبه و پیش از آغاز رسمی نشست ناتو در مادرید به امضا رسیده و تأیید می‌کند که «ترکیه در این نشست از دعوت فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو حمایت خواهد کرد.»
سران کشورهای عضو ناتو تا ۳۰ ژوئن در پایتخت اسپانیا حضور دارند تا درباره موضوعات متعددی از جمله شرایط جاری در جنگ اوکراین گفت و گو  کنند. در هر حال، این تفاهم در ابتدای نشست روز سه‌شنبه، مقابل دوربین رسانه‌ها به امضای وزرای خارجه سه کشور (ترکیه، سوئد و فنلاند) رسید و پس از آن ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اعلام کرد که رهبران ناتو به طور رسمی از فنلاند و سوئد دعوت خواهند کرد تا به این ائتلاف بپیوندند.
 موضوع تفاهم‌نامه چه بود؟
دفتر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که هلسینکی و استکهلم توافق کرده‌اند «به‌طور کامل با ترکیه در مبارزه‌اش با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و دیگر گروه‌هایی که آنکارا آنها را سازمان‌های تروریستی می‌داند، همکاری کنند  و محدودیت یا تحریمی علیه صنایع دفاعی این کشور اعمال نکنند.»
در ادامه بیانیه اردوغان آمده است  که ترکیه قبل از موافقت با پیوستن این دو کشور به ائتلاف دفاعی ناتو «آنچه را که می‌خواست» از سوئد و فنلاند دریافت کرده است؛ از جمله اینکه مقرر شده است «دو کشور اقدامات مشخصی را برای استرداد جنایتکاران تروریست از سرزمین‌هایشان به اجرا بگذارند   و فعالیت‌هایی همچون جمع آوری کمک‌های مالی و جذب نیرو  برای«پ‌ک‌ک» و گروه‌های وابسته به آن را نیز ممنوع کنند.»
با این وجود سائولی نینیستو، رئیس‌جمهور فنلاند مقابل خبرنگاران اعلام کرد که در این توافق، هیچ فهرستی از افراد برای استرداد وجود ندارد. او تأکید کرد که این تفاهم‌نامه که به زودی متن کامل آن علنی خواهد شد، اصول مربوط به استرداد تروریست‌ها را شرح می‌دهد و نه شهروندان.
انتظار می‌رود گمانه‌زنی‌ها در این باره، با انتشار متن اصلی تفاهم‌نامه و مفادی که روی آن‌ها توافق شده پایان یابد.ینس استولتنبرگ نیز پس از مذاکرات روز سه‌شنبه گفت: «خوشحالم که اعلام کنم ما اکنون توافقی داریم که راه را برای پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو هموار می‌کند. ترکیه، فنلاند و سوئد تفاهمی را امضا کرده‌اند که به نگرانی‌های آنکارا از جمله در مورد صادرات تسلیحات و مبارزه با تروریسم پاسخ می‌دهد.»
 خط و نشان زودهنگام اردوغان
در حالی که در بیانیه اولیه رئیس جمهور ترکیه، تأکید شده بود که آنکارا آنچه را که می خواست از فنلاند و سوئد دریافت کرده است، مواضع بعدی وی نشان داد که چنین موضوعی صحت نداشته است! به عبارت بهتر، اردوغان کماکان قصد دارد تهدید خود در خصوص عدم عضویت فنلاند و سوئد در ناتو را بر سر این دو کشور حفظ کند. شاید دولت ترکیه تصور
نمی کرده است که به محض امضای تفاهم‌نامه مذکور، مقامات ناتو هرگونه مخالفت ترکیه با گسترش ناتو به شمال اروپا را کان لم یکن تلقی کنند. چنین روندی سبب شد تا اردوغان بار دیگر  هشدارهای خودش را در پایان نشست ائتلاف ناتو مطرح کند. در این نشست که به رهبری آمریکا تشکیل شده بود اعضای ناتو رسما از سوئد و فنلاند برای پیوستن به ائتلاف دعوت به عمل آوردند. رئیس‌جمهور ترکیه در ماه می با متهم کردن سوئد و فنلاند به پناه دادن به شبه‌نظامیان کرد و حمایت از «تروریسم» با پیوستن آنها به ناتو مخالفت کرد.اردوغان علاوه بر این از سوئد و فنلاند خواست ممنوعیت‌های تسلیحاتی اعمال‌شده علیه آنکارا پس از اقدام نظامی ترکیه درسوریه در سال ۲۰۱۹ را لغو کند.
 رئیس جمهور ترکیه چه گفت؟
اردوغان در یک کنفرانس خبری که پس از پایان نشست ناتو صورت گرفت، تأکید کرد که  امضای این تفاهم‌نامه به معنای آن نیست که ترکیه به صورت اتوماتیک( خودکار)  پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو را پذیرفته است.پیوستن کشورهای جدید به ناتو مستلزم این است که درخواست عضویت آنها به تأیید همه اعضای ائتلاف رسیده و سپس در پارلمان هر یک از آن کشورها هم به تصویب برسد.
 اردوغان در این خصوص می گوید:« رفتارهای دو کشور( فنلاند و سوئد )  در آینده است که مشخص خواهند کرد که آیا او درخواست عضویتشان را برای تصویب به پارلمان ترکیه خواهد فرستاد یا خیر.اگر آنها به وظایفشان عمل کنند ما درخواست آنها را به پارلمان ارسال خواهیم کرد. اگر این اتفاق نیفتد مسئله منتفی خواهد شد.»
 امکان وتوی ترکیه از بین نرفته است
آخرین مواضع رئیس جمهور ترکیه نشان می دهد که امکان استفاده وی از حق وتو جهت  عضویت سوئد و فنلاند در ناتو از بین نرفته است. در این میان، تلاش ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو و مقامات ارشد آمریکایی و انگلیسی جهت القای«پایان کامل روند عضویت سوئد و فنلاند در ناتو»راه به جایی نبرده است. در هر حال، به نظر می رسد رئیس جمهور ترکیه تحت تأثیر عوامل متعدد داخلی و خارجی، قصد ندارد فعلا خود را در برابر سوئد و فنلاند و شاید ناتو خلع سلاح کند.
 او ( اردوغان) مخالفت با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو را به مثابه اهرم فشار و ابزاری جهت امتیازگیری از این دو کشور و حتی برخی اعضای دیگر پیمان آتلانتیک شمالی قلمداد می کند. در آینده ای نزدیک این بازی پیچیده، بیشتر در حوزه دیپلماسی پنهان و پشت پرده ترکیه و دیگر کشورهای عضو ناتو نمود پیدا خواهد کرد.

فخرالدین اسدی 

منبع: رسالت