هجوم عوامل رژیم پهلوی به دانشگاه تهران در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و شهادت سه تن از دانشجویان دانشکده فنی، بزرگ‌نیا، قندچی و شریعت‌رضوی، نقطه عطفی در تاریخ جنبش دانشجویی ایران محسوب می‌شود. تردیدی نیست که فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دانشجویان مدت‌ها پیش از ۱۶ آذر آغاز شده بود و حتی انجمن‌های اسلامی کار خود را اوایل دهه ۱۳۲۰ شروع کرده بودند؛ اما در هیچ‌کدام از فرازهای تاریخی پیش از آذر ۱۳۳۲، جلوه تقابل دانشجویان با رژیم پهلوی، چنین در جامعه انعکاس پیدا نکرد.
نکته مهمی که نباید درباره واقعه ۱۶ آذر از یاد ببریم، تقابل توأمان دانشجویان با امپریالیسم و استبداد است. سفر نیکسون به ایران، در حالی که هنوز زخم کاری کودتای ۲۸ مرداد تازه به نظر می‌رسید و شاه تحت حمایت همه‌جانبه آمریکایی‌ها قرار داشت و می‌کوشید اقدامات لات‌ها و لُمپَن‌ها را به نام «قیام ملی»! به خورد ملت بدهد، خشم مردم را برانگیخت و همزمان با انتشار خبر محاکمه دکتر مصدق، بر حجم اعتراضات در سراسر کشور افزوده شد. در این میان، دانشجویان سیاست تقابل با رژیم پهلوی و مبارزه با امپریالیسم را درآمیختند و راهپیمایی‌ها و اعتراضات مکرر آن‌ها سبب شد جامعه ایرانی، نسبت به اقدامات فرزندانش در دانشگاه امیدوارتر شود و به حمایت از آن برخیزد. درواقع، دانشجویان ایرانی مانند مردم از پیوند آشکاری میان رژیم پهلوی به عنوان نماد استبداد و حکومت آمریکا به عنوان نماد امپریالیسم و استکبار جهانی، کاملاً آگاه بودند و این دو را در راستای یکدیگر می‌دانستند. اعطای دکترای افتخاری حقوق دانشگاه تهران به نیکسون، معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا درست چند روز پس از شهادت دانشجویان دانشکده فنی و بی‌حرمتی به ساحت علم و دانش، درستی این دیدگاه را تأیید کرد و نشان داد ملت از هر صنف و قشری، از حقیقت وقایعی که در جریان است، آگاهی دارد و در این عرصه، اتحاد برای نیل به آرمان اصلی ملت، یعنی آزادی از بند استبداد و امپریالسم را ضروری می‌داند.
تجمع‌های مسالمت‌آمیز مردم در روزهای منتهی به ۱۶ آذر ۱۳۳۲ که با محوریت دانشجویان و همراهی بازار، برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران شکل گرفت، نشان داد با وجود اختلاف دیدگاه‌ها به دلیل نوع اندیشه و نگرش به وقایع جاری، دانشجویان نسبت به استبداد و دیکتاتوری رژیم پهلوی و نیز دخالت‌های بیگانگان، همان حساسیتی را دارند که سایر مبارزان، از هر قشر و صنفی، واجد آن هستند. ظاهراً رژیم شاه که سرمایه‌گذاری فراوانی برای تولید نسلی به مثابه «تافته جدا بافته» کرده‌بود، انتظار نداشت در کارزار عمومی علیه خودش، جوانان تحصیلکرده‌ای را ببیند که همگام با سایر اقشار ملت، بانگ بیزاری از استکبار، استبداد و استثمار سر می‌دهد. بنابراین واقعه ۱۶ آذر، نه فقط در تاریخ جنبش دانشجویی، بلکه در تاریخ مبارزات مردم ایران علیه نفوذ خارجی و استبداد داخلی، نقشی تأثیرگذار و مهم ایفا کرد. شهادت دانشجویان دانشکده فنی نشان داد آمال جوانان تحصیلکرده ایران از ملت جدا نیست و آن‌ها همان طریقی را می‌پویند که دیگر آزادگان این مرز و بوم طی می‌کنند؛ راهی که به قطع دخالت استکبار و ساقط کردن استبداد و دیکتاتوری بینجامد؛ آرزویی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، ۲۵ سال پس از واقعه ۱۶ آذر محقق شد.