خدای رحمان در آیه 56 سوره ذاریات هدف از خلقت انسان را عبادت پروردگار ذکر کرده است. هر چند که عبادت، فقط نماز و روزه نیست اما با اندک مطالعه در آیات و روایات به این مهم پی خواهیم برد که برخی از عبادات و اعمال نزد خداوند، جایگاه ویژه‌ای دارند. ترک نماز و یا نخواندن و کاهلی و دلایلی که سبب این امر می‌شود، موضوع مهم مورد توجه در زمینه آموزش مسائل دینی و پرورش اخلاقی است.

به همین دلیل در تلاش هستیم با استفاده از تجربیات چندین ساله حجت‌الاسلام اسماعیل علی‌نقی، کارشناس باسابقه مرکز تخصصی نماز، دلایل ترک و یا کاهلی در نماز را ریشه‌یابی کنیم. آنچه پیش روی شماست توضیحاتی درباره «لجاجت» یکی از علل ترک نماز است که متأسفانه در میان نوجوانان و جوانان نمود بیشتری دارد.

بی‌نمازی برخی جوانان به خاطر لجبازی با والدینشان است

حجت‌الاسلام علی‌نقی با اشاره به نقش مهم لجاجت می‌گوید: یکی از علل کاهل نمازی و ترک نماز، لجاجت است. لجاجت به معنای اصرار بر انجام کاری بدون در نظر گرفتن شرایط است. بنابراین در لجاجت نوعی پافشاری غیرمنطقی بر یک خواسته وجود دارد. لجباز بر انجام کاری تأکید دارد با اینکه نادرستی آن برایش روشن است یا دست‌کم درستی آن برایش روشن نیست. قرآن کریم در بسیاری از آیات به لجاجت اقوام پیشین در برابر دستورات خداوند و انبیا(ع) اشاره کرده و آن را علت گمراهی آنان می‌داند. در آیه 75 سوره مؤمنون می‌فرماید: «اگر آن‌ها را مورد رحمت قرار داده، گرفتاری آن‌ها را برطرف می‌کردیم، از سر لجاجت بر سرکشی خود اصرار کرده، در سرکشی خود سرگردان می‌ماندند». امیرالمؤمنین(ع) نیز در وصف افراد لجوج می‌فرماید: هر فردی لجاجت و بر آن پافشاری کند، همان بخت برگشته‌ای است که خداوند بر دلش زنگار زده و پیشامدهای ناگوار او را احاطه کرده است.

بعضی‌ نماز نمی‌خوانند تا حال طرف مقابل را بگیرند

کارشناس مرکز تخصصی نماز ادامه می‌دهد: نوجوانی که نماز نمی‌خواند و می‌داند که پدر و مادرش روی این موضوع حساس هستند، رگ خواب پدر و  مادر را پیدا کرده است و برای اینکه لج پدر و مادر را دربیاورد و از پدر و مادر امتیاز بگیرد، نماز نمی‌خواند. اینجا ما در واقع جنگ با پدر و مادر را داریم نه جنگ با نماز. البته اغلب موارد هم می‌بینیم که پدر و مادر رفتار درستی با نوجوان خود نداشته‌اند یعنی دنیای او و تحولی که در آن نوجوان اتفاق افتاده را نمی‌خواهند ببینند و مثل یک کودک با او رفتار می‌کنند و عوارض این رفتار به صورت لجبازی نوجوان دیده می‌شود.

او تصریح می‌کند: برخی دیگر به سبب لجاجت با نظام و مسئولان آن، به نماز پشت می‌کنند. این عده به واسطه رفتاری که والدین یا مربی و معلم یا نظام با آنان کرده، رفتاری که از نظر آنان نادرست بوده، با آن‌ها لج کرده و برای انتقام گرفتن از آنان به رفتارهایی خلاف دستورات اسلامی روی می‌آورند. شکی نیست این عکس‌العمل غیرمنطقی است و مانند واکنش کودکی است که از سر لجبازی با والدین، خلاف خواست آنان عمل کرده و خود را از بلندی پرتاب می‌کند. حتی اگر رفتار والدین و نظام با آنان رفتاری نادرست و اشتباه هم باشد، مجوز آن نیست که نماز و دیگر دستورات دینی را کنار گذاشته و از این طریق انتقام بگیرند.

حجت‌الاسلام علی‌نقی با بیان برخی از دلایل لجبازی می‌گوید: افرادی هستند تا وقتی امور بر وفق مرادشان است خدا را دوست و حامی خود می‌پندارند اما وقتی مشکلات و بلاها به آن‌ها روی آورد خدا را مقصر می‌دانند و از روی لجاجت با خدا، عبادت کردن او را نیز ترک می‌کنند. یا افرادی که به دلیل وفات عزیزشان در حادثه‌ای یا از دست دادن سلامتیشان با خدا لج کرده و نماز و عبادت را ترک می‌کنند.

راهکارهایی برای مهار لجبازی

کارشناس و پژوهشگر نماز تشریح می‌کند: یکی از عوامل لجاجت، برداشت و بینش نادرست است. قرآن کریم در آیاتی به صورت ضمنی به این مطلب اشاره دارد که نه نعمت سرشار و ثروتمندی به معنای تکریم بنده توسط خداست، نه روزی اندک و فقر به معنای توهین و بی‌اعتنایی. فقر و غنا هر دو آزمایش و ابتلای الهی است. خداوند برخی را به فقر و برخی را به ثروتمندی می‌آزماید تا سره از ناسره جدا شده و زمینه برای رشد و کمال آنان فراهم شود. پس اگر کسی با این بینش به زندگی و وقایع آن نگاه کند، فقر و غنا برای او تفاوتی ندارد و در هر دو حال، عمل به دستورات الهی را برای رشد و کمال خود ضروری می‌داند. در ارتباط با معلم و والدین نیز همین مطلب صادق است. اگر فرزند بداند والدین و معلم جز خیر و صلاح و کمال و سعادت او را نمی‌خواهند و امر و نهی آن‌ها و حتی برخورد خشن و تند آن‌ها هدفی جز این ندارد، در این صورت هرگز والدین، معلم و مربی خود را در مقابل خود و مخالف خود نمی‌بیند تا بخواهد با آن‌ها لج کرده و خلاف خواست آن‌ها رفتار کند.

حجت‎‌الاسلام علی‌نقی می‌گوید: برخوردهای نادرست والدین و استفاده از روش‌های غلط می‌تواند یکی از عوامل لجاجت و موضع‌گیری منفی فرزندان باشد. تحقیر و سرزنش، خشونت و تنبیه بدنی نابجا و رعایت نکردن حرمت و کرامت فرزند، آتش لجاجت را در آن‌ها شعله‌ور می‌کند.

پس می‌شود گفت مبارزه با لجاجت و راه از میان بردن آن؛ اصلاح بینش، اصلاح برداشت، درک درست رفتارها و حرکات دیگران، اصلاح روش‌ها و رفتارهای تربیتی و کنار گذاشتن تکبر و بدبینی، پرهیز از سرزنش، تقویت صفات مثبت و روحیه اجتماعی است.