به گزارش قدس آنلاین به نقل از تسنیم، در نمایشگاهی که به مناسبت ۳۱ مردادماه، روز صنعت دفاعی و به منظور نمایش برخی از جدیدترین دستاوردهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برپا شده، موارد جالب توجهی مشاهده می‌شود: از نمونه‌های متنوع تسلیحات انفرادی و راکتهای ضد زره جدید قابل حمل توسط نفر تا موشک الماس۳ و از بمبهای هواپرتاب آرمان تا یاسین۴۰۰.

در این گزارش به بررسی یکی از این موارد یعنی  بمب آرمان می‌پردازیم.

***

این بمب‌ها در دسته تسلیحات هواپرتاب دورایستا طبقه بندی می‌شوند که قبلاً و در زمان رونمایی از بمب‌های یاسین و بالابان، تسنیم در گزارشی در مورد اهمیت و کارایی تسلیحات نقطه زن و دورایستا ارائه کرده بود.

پرتاب بمب‌های دورایستای یاسین با برد ۶۰ تا ۹۰ کیلومتر از سوخو۲۲های نیروی هوافضای سپاه

در حالی که بمب‌های یاسین و بالابان به جهت جرم حدود ۳۰۰ و ۱۲۵ کیلوگرمی خود تنها توسط پهپاد کرار و هواپیماهای جنگنده سرنشین دار قابل استفاده بودند در ادامه توسعه این دسته از تسلیحات، بمبهای آرمان۱ و ۲ با تعریف اولیه ایجاد امکان به کارگیری توسط پهپادهای مختلف معرفی شده‌اند.

هدایت خودکار تا نقطه هدف

به طور کلی این بمب‌ها با دریافت مختصات هدف پس از رها شدن از وسیله حامل به سمت آن تغییر جهت می‌دهند.

آرمان ۱ و ۲ از هدایت و ناوبری تلفیقی GPS/INS بهره می‌برند که در آن سامانه ناوبری اینرسی یا INS (که در نسخه‌های جدید داخلی مبتنی بر ژیروسکوپهای نوری به خطای در حد چند ده متر می‌رسد) با کمک سامانه مکانیابی جهانی (GPS) خطاهای خود را کاهش داده (اصطلاحاً خطا را صفر کرده) و مانع از انباشت خطا شده تا در نهایت به راحتی به خطای کمتر از ۳۰ متر برسد.

در صورت استفاده از یک سامانه مکان‌یابی جهانی که دقت نظامی آن به جای دقت عمومی در دسترس باشد، خطای اصابت بسیار کمتر و در حد کمتر از ۲ متر خواهد شد. هرچند که اتکا به سامانه‌های مکانیابی ماهواره‌ای به سبب امکان حضور اخلالگر (جمر) در منطقه هدف امکان از دست دادن دقت را به دنبال دارد. برای این منظور در صورت صفر شدن خطای INS پیش از رسیدن به منطقه حضور اخلالگر، دقت آن قابل قبول باقی می ماند.

اما همانطور که در گزارشهای قبلی در مورد بمب بالابان اشاره شد، استفاده از دماغه نیم کروی در بمب‌های آرمان به سبب میزان نیروی پسا (Drag) بالاتر در مقایسه با دماغه‌های تیزتر، توجیهی غیر از به کارگیری جستجوگرهای اپتیکی ندارد.

بمب بالابان

هرچند تاکنون در مورد بمب بالابان تصویر قطعی از نصب این نوع جستجوگر دیده نشده اما ادامه همین انتخاب طراحی یعنی دماغه مدور در آرمان ۱ و ۲ همچنان امید را برای استفاده از جستجوگر تصویری و ترجیحاً حرارتی در این بمب‌ها زنده نگاه می‌دارد.

در این صورت بمب‌های آرمان ۱ و ۲ به دقت نقطه زنی کامل (خطای برخورد زیر یک متر) در شرایط آب و هوایی مختلف و بدون نیاز به سامانه های مشابه GPS دست پیدا می کنند ضمن اینکه به واسطه قابلیتهای تحلیل تصویر، امکان استفاده از الگوریتم های هوشمند در مورد شناسایی و انهدام هدف هم به راحتی وجود خواهد داشت.

بمب دورایستای آرمان مجهز به بالهای بازشونده

آرمان نسخه جمع و جور بالابان

در نگاه اول، بمب آرمان۱ شباهت قابل توجهی به بالابان دارد یعنی دارای بدنه ای استوانه ای، دماغه ای نیم کروی، بالهای بازشونده با طرح مستطیلی (بدون باریک شوندگی) است. اما دقت در جزئیات آن نشان می دهد که در آرمان۱ اولاً به جای چهار بالک کنترلی در انتهای بدنه بالابان، از سه بالک با چیدمان Y استفاده شده که بالک پایینی فقط وظیفه کنترل زاویه سمت (Yaw) را داشته و دو تای بالایی که ترکیب V ایجاد می کنند برای کنترل پیچش و غلت استفاده می شوند.

حذف یک بالک و البته عملگر دوران دهنده آن و برخی اجزای مرتبط سبب کاهش وزن بمب می شود که برای سبک سازی مورد نیاز به جهت ایجاد امکان استفاده از بمب آرمان در پهپادهای سبک، ضروری بوده است. هرچند که برای این منظور متخصصان طراح دشواری های بیشتری در زمینه کنترل با سه بالک را پشت سر گذاشته اند.

بالکهای کنترلی سه تایی آرمان در انتهای بدنه قابل مشاهده است

تفاوت دیگر در بمب آرمان، جمع شدن بالها روی هم به جای کنار هم در بالابان است. در واقع به سبب قطر بدنه بزرگتر بالابان، بالهای آن امکان جمع شدن در کنار هم را داشتند اما در آرمان که با هدف کوچک سازی برای استفاده در پهپادهای سبکتر از کرار طراحی شده، با استفاده از راهکار جمع کردن بالها روی هم، بهره برداری بهینه تری از فضای هندسی در دسترس شده است.

ناگفته نماند که این شیوه طراحی، پیچیدگی بالاتری از جهات مختلف نسبت به حالت مرسوم و سنتی استفاده شده در بالابان دارد.

نحوه جمع شدن روی هم بالها در آرمان در این تصویر مشهود است

نهایتاً با تغییرات اعمال شده، بمب آرمان۱ با جرم ۳۵ کیلوگرم و برد ۲۰ کیلومتر به عنوان نسخه ای کوچکتر از بالابان ۱۲۵ کیلوگرمی که به برد ۲۵ کیلومتر می رسید توسعه داده شده است. آرمان۲ هم نسخه ای مجهز به موتور الکتریکی و ملخ های کامپوزیتی غیرفلزی است که به واسطه تأمین نیروی پیشران به بردی ۵ برابر آرمان۱ یعنی برد ۱۰۰ کیلومتر دست پیدا می کند. این نسخه آرمان تنها ۵ کیلوگرم سنگین تر از آرمان۱ است.

دور از دسترس پدافندها

آرمان۱ با برد ۲۰ کیلومتری خود، به راحتی با حد نهایی دورایستایی بمبهای قائم برابری می کند. بمبهای نقطه زن و هوشمند قائم در نسخه های مختلف خود بسته به سرعت و ارتفاع پرتاب به بردهای ۸ تا ۲۰ کیلومتر می رسند که برد ۲۰ کیلومتری قائم به راحتی توسط هر پهپادی قابل کسب نیست.

سه گونه از بمبهای قائم؛ بالهای کوچک با پیکربندی ضربدری (کراس) شاخصه پیکربندی این بمبها است

اما آرمان۱ به واسطه داشتن بال بازشونده و ضریب سرش (گلاید) بهتر به راحتی به برد ۲۰ کیلومتر می رسد. در نتیجه پهپادهایی همچون کمان۱۲ و مهاجر۶ که از نظر وزنی توان حمل دستکم ۱۰۰ کیلوگرم محموله را دارند به راحتی می توانند با دو بمب آرمان۱ پرواز کرده و خارج از برد اکثر سامانه های پدافند هوایی موشکی لایه آخر به شکار اهداف خود بپردازند. از نظر برد، آرمان۱ جزو بهترین تسلیحات در اختیار پهپادهای غیرسنگین در مقایسه با نمونه های خارجی محسوب می شود.

ارزش برد دورایستایی هرچه بالاتر تسلیحات پرتاب شونده از پهپادها، در نبردهای یک دهه اخیر در سوریه، لیبی، قفقاز و اوکراین که پدافندهای مشهوری همچون تور-ام۱ و پنتسیر-اس-۱ و بوک در برابر پهپادها صف آرایی کرده اند به خوبی مشخص شده است.

پره های موتور الکتریکی در انتهای بدنه آرمان۲ دیده می شود

اما به واقع می توان گفت آرمان۲ با برد ۱۰۰ کیلومتری خود، تیر خلاص را بر سودای شکار زودهنگام پهپادهای مسلح توسط پدافندهای موشکی لایه آخر و حتی بسیاری از پدافندهای میانبرد زده است.

در حالی که پدافندهای مذکور با موشکهای جدید نهایتاً در آستانه افزایش ۱۰۰ درصدی برد خود بودند تا بتوانند از ۲۰ تا ۴۰ کیلومتری به مقابله با پهپادها قبل از رها کردن بمبهایشان بپردازند، آرمان۲ با افزایش جهشی در برد دورایستایی، پهپاد حامل را از گزند این سامانه ها و برادران دوربردترشان هم حفظ می کند تا این سامانه ها به جای امید داشتن به درگیری با وسیله حامل و پیشگیری از بمباران، به فکر کشف و انهدام اهداف کوچکی با بازتاب راداری اندک مانند خود بمبهای آرمان باشند.

کدام پهپادها و چه تعداد آرمان؟

پهپادهای شاهد۱۲۹ و مهاجر۶ و کمان۱۲ با توجه به جرم ۴۰ کیلویی آرمان۲، می توانند به راحتی ۲ تیر از این بمب را حمل کنند. پهپادهای ابابیل۵ و مهاجر۱۰ و کمان۲۲ و شاهد۱۴۹ غزه هم با توجه به بالاتر بودن میزان وزن محموله از ۴ تا بیش از ۱۰ تیر از بمبهای آرمان۲ را ضمن طراحی آویزگاه های مناسب می توانند با خود حمل کنند.

بمب آرمان۱ در سمت راست تصویر زیر بال پهپاد مهاجر۱۰

اما پهپاد موتور جت کرار که به واسطه سرعت بالاتر خود، قابلیت واکنش بسیار سریع تری نسبت به پهپادهای مورد اشاره دارد از نظر وزنی و صرف نظر از چینش جایگاه های حمل سلاح می تواند تا ۶ بمب آرمان۲ را حمل کند که در کنار برد بیش از ۷۰۰ کیلومتری کرار، دست بلندی برای حمله به اهداف دشمن خواهد بود. البته به واسطه فضای زیر بال و بدنه کرار، ممکن است جایدهی تعداد کمتری از بمبهای آرمان بدون طراحی آویزگاه (پایلون) جدید مقدور باشد.

بمب آرمان در سمت چپ تصویر، زیر بال پهپاد ابابیل۵ نصب شده است

پهپادهایی همچون انواع بال پرنده شاهد هم صرف نظر از چگونگی تطابق آرمان با جایگاه های حمل بمب آنها امکان حمل ۱ تا ۲ بمب آرمان را خواهد داشت که در نمونه های موتور جت آنها همچون کرار با توجه به برد بالا و سرعت پروازی بهتر می توانند در یورش به سمت لایه های پدافندی دشمن برای اشباع و انهدام آنها بسیار مؤثر باشند.

لازم به ذکر است که در ادامه روند تسلیح بالگردهای ترابری و رزمی هوانیروز ارتش و سپاه به تسلیحات جدید که در چند سال اخیر با شتاب قابل قبولی در حال پیگیری توسط فرماندهان این یگانها است بمبهای آرمان۱ و ۲ هم کاندیدای مطرحی برای به کارگیری در بالگردها هستند زیرا هم به واسطه وزن کم و ابعاد کوچک و هم به علت برد دورایستایی زیاد، با شرایط مورد نیاز بالگردها تطابق مطلوبی دارند.

تصویری از حمل ۲۰ بمب دورایستایGBU-۳۹  (همرده با بمب بالابان از لحاظ وزنی) توسط جنگنده اف-۱۵

طبعاً در صورت به هم نخوردن شرایط تریم (Trim) بمبهای آرمان در پرتاب از سرعتهای بالاتر یا عدم از بین رفتن کارایی بالکهای کنترلی به واسطه جابجا شدن مرکز فشار آنها در سرعت پرواز بالاتر امکان استفاده از بمبهای آرمان خصوصاً آرمان۲ از هواپیماهای جنگنده سرنشین دار هم وجود دارد.

در اینصورت به واسطه وزن محموله بسیار بالای قابل حمل توسط آنها (با طراحی آویزگاه های واسط جدید)، تعداد بسیار زیادی بمب آرمان۲ توسط هواپیمای جنگنده حمل شده و به راحتی می تواند هر سامانه پدافندی را با ترکیبی از بمبهای فریب و اصلی اشباع کرده و ابتدای اجزای حیاتی آن را منهدم کرده و در کنار آن به هدف اصلی هم حمله شود.

طراحی و توسعه و تولید انبوه تسلیحات جدید که امید می رود سرعت این مراحل هر روز بیشتر از قبل شود امروزه نه تنها برای داشتن اثرگذاری در فضای نبردهای مدرن لازم است بلکه با توجه به اقبال مناسب سایر کشورها به محصولات نظامی ایران اسلامی می تواند هر چه بیشتر به رشد و توسعه این صنعت برای ارزآوری غیرنفتی و توجه به اقتصاد دانش بنیان کمک کند که نمایشگاه اخیر دستاوردهای وزارت دفاع جلوه ای از روند رو به رشد توسعه محصولات در همین چهارچوب بود.