بسم الله الرحمن الرحیم؛ در آیه ۳۶ سوره مبارکه نساء آمده است: «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَیٰ وَالْیَتَامَیٰ وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَیٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا»

خداوند متعال در این آیه کریمه می‌فرماید: «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید، و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه نزدیک و همسایه دور و هم‌نشینان و همراهان و در راه‌ماندگان و بردگان احسان کنید. بی‌تردید خداوند کسی را که متکبر و فخرفروش است، دوست نمی‌دارد».

با تأمل در این آیه شریفه درمی‌یابیم که خداوند متعال پس از امر به عبادت خالصانه خود و نهی از هرگونه شرک، به بندگانش دستور می‌دهد تا به گروه‌های مختلفی از مردم احسان کنند. در این فرمان الهی، نخست از والدین آغاز می‌کند و سپس به دیگر اقشار اشاره می‌نماید.

نکته بسیار مهم و ارزشمند در این آیه کریمه، رعایت اولویت‌بندی دقیق در امر احسان است.

خداوند حکیم در مقام بیان مراتب احسان، ابتدا والدین را ذکر می‌کند که این خود نشان‌دهنده اهمیت والایی است که اسلام برای نیکی به پدر و مادر قائل است. به عبارت دیگر، تا زمانی که والدین نیازمند احسان و نیکی هستند، نوبت به دیگران نمی‌رسد.

پس از والدین، چنانچه نیاز آنان برطرف گردید، نوبت به خویشاوندان می‌رسد که در میان آنها نیز، خویشاوندان نزدیک‌تر بر دورتر تقدم دارند.

سپس همسایه نزدیک بر همسایه دور، و به همین ترتیب تا می‌رسد به در راه‌ماندگان و کسانی که تحت تملک انسان هستند (بردگان و کنیزان).

تمامی این گروه‌ها در دایره احسان و نیکوکاری قرار می‌گیرند، اما با رعایت سلسله مراتب و اولویت‌بندی دقیقی که خداوند حکیم مقرر فرموده است.

این نکته‌ای است که باید همواره در ذهن داشته باشیم و به آن توجه کنیم. از این روست که هرگاه در آیات قرآن کریم سخن از احسان به میان می‌آید، نخست احسان به والدین مطرح می‌شود و سپس مراتب بعدی.

در فراز پایانی این آیه شریفه، خداوند متعال می‌فرماید: «خداوند کسانی را که دچار تکبر، خودستایی و خودبزرگ‌بینی هستند، دوست نمی‌دارد».

این بیان حکیمانه اشاره به این حقیقت دارد که احسان و نیکوکاری، زمینه‌ای فراهم می‌آورد تا انسان با تواضع و فروتنی به خویشاوندان و نیازمندان نیکی کند و از تکبر و خودپسندی که مورد نفرت خداوند است، دوری گزیند.