یکی از مباحث مهم در سالهای اخیر ناظر به کلان مقوله"سبک زندگی"، میزان ارتباط این بحث با سلامت معنوی است و این که هر کدام چه تأثیر و تأثری بر روی یکدیگر دارند.
سلامت معنوی به طور خلاصه به معنای احساس معنا، هدف و ارتباط با خود، دیگران، طبیعت و در وهله اعلای مسأله، خدای متعال است و در این میان نوع سبک زندگی میتواند تا حدود بسیاری معرّف سطح سلامت معنوی افراد جامعه باشد.
اهمیت مباحث فرهنگی در اصلاح سبک زندگی
دکتر مهدی جمشیدی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اهمیت توجه به مباحث فرهنگی به منظور تلاش در راستای اصلاح سبک زندگی ابراز داشت: با نگاهی به رهنمودهای مقام معظم رهبری به خصوص مباحث مطرح شده در بیانیه گام دوم انقلاب متوجه می شویم که از نگاه معظم له، فرهنگ دارای سه لایه اصلی است؛ یک لایه ذهنی نگرشی و بینشی که همان عقاید را تشکیل می دهند. یک لایه منشی، خلقیات، سجایا، ملکات و یک لایه بیرونی که همان رفتارها کنش ها و کردارها را شامل میشود و منظور ایشان از سبک زندگی همان لایهی سوم فرهنگی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: نکته مهم در این میان آن است که بدانیم فرهنگ چنانچه هویت ساز است؛ طبیعتاً پاره ای از فرهنگ نیز هویت ساز و هویت بخش است، یعنی سبک زندگی هم هویت ساز و هویت پرداز است. اگر سبک زندگی مفهومی اخص مفهوم فرهنگ است، می توان نتیجه گرفت اگر فرهنگ، روح و حقیقت تمدن را تشکیل می دهد، بنابراین سبک زندگی نیز متصف به همین صفت است.
ساحت نرم افزاری نظریه پیشرفت
وی همچنین گفت: از سوی دیگر باید توجه داشت که سبک زندگی ساحت نرم افزاری نظریه پیشرفت است و لذا سبک زندگی تأثیر مستقیمی بر دو لایه دیگر فرهنگ دارد، یعنی سبک زندگی غلط عقاید انسان را هم دگرگون می کند، یعنی کنش بر بینش نافذ است. شاید بسیاری از ریزش های انقلاب هم به این شکل پدید آمده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تأکید بر این که سلامت معنوی جهتدهنده سبک زندگی است، ادامه داد: وقتی از سبک زندگی اسلامی صحبت می کنیم در حقیقت قائل به اسلام حداقلی نیستیم بلکه قائل به اسلام حداکثری شده ایم که عرصه های زندگی را درمی نوردد و آفریننده نوع خاصی از کنش گری است. رهبر فرزانه و حکیم انقلاب گاهی در کنار سبک زندگی اسلامی از عبارت سبک زندگی ایرانی هم استفاده می کنند. فرهنگ ملی به جز از این است که عبارت است از ارزش هایی که در یک قلمرو ملی نهادینه و تثبیت شده؟ ملیت ذاتاً که دلالتی ندارد فقط عبارت از این است که در این واحد دولت ملت چه سلسله ای از ارزش ها حاکم است.
رابطه سبک زندگی با سلامت معنوی
دکتر مهدی عباسزاده، مدرس حوزه و دانشگاه نیز با اشاره به این نکته که سبک زندگیِ معنویمحور باعث تابآوری بیشتر در برابر فشارهای زندگی و ناملایمتیها میشود، اظهار داشت: سبک زندگی، سلامت معنوی و امنیت، نسبت و ارتباطی وثیق و عمیق با هم دارند. سبک زندگی سالم با الگوی اسلامی-ایرانی، بر بنیاد سلامت معنوی استوار است و مایه تأمین امنیت در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی میشود.
وی با بیان این که شاخصه ها و مؤلفه های سبک زندگی در وظایف و مسئولیتهای زیست دنیوی آدمی تجلی پیدا می کند، گفت: انسان در اسلام دارای چهار نوع رابطه و وظیفه است. روابط چهارگانه انسان مبتنی بر حدیث «اصول المعاملات» در مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، منسوب به امام صادق (ع) عبارتند از: رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با خود، رابطه انسان با خلق خدا (دیگران) و رابطه انسان با دنیا.
وصول به سعادت با عمل به سبک زندگی اسلامی
عضو هیئت علمی گروه معرفتشناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین افزود: در سبک زندگی اسلامی، روابط و وظایف انسان در قبال خود، دیگران و دنیا باید در امتداد با رابطه و وظیفه انسان در قبال خدا قرار گیرند و با محوریت آن دنبال شوند. بدینسان، سبک زندگی اسلامی، سطحیترین لایههای زندگی را به عمیقترین لایههای آن پیوند میزند.
وی خاطرنشان کرد: اساساً سبک زندگی اسلامی، وصول به سعادت و شیوه زندگی پایدار مبتنی بر باور قلبی به خدا، جهان آخرت و آموزههای وحیانی و به عبارتی روش زندگی توحیدمحور، فطرتگرا و هماهنگ با نظام و آهنگ آفرینش است. از سوی دیگر باید توجه داشت که اساساً معنویت اسلامی توحیدمحور، جامع، پیوسته و هدفمند است و برخلاف بسیاری از مکاتب معنویتگرایِ بشرساخته، تنها به بُعد فردی محدود نمیشود، بلکه بُعد اجتماعی انسان را نیز شامل می گردد.
معنویت اسلامی، جامعه محور است نه انزوا گرا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین گفت: در واقع، معنویت اسلامی برخلاف آموزههای انزواگرایانه، جامعهمحور نیز است و مردم به جامعهپردازی و تمدنسازی دعوت میکند. این معنویت، روحیه زاهدانه را تأیید میکند، اما با معنویتهای فردگرا و جامعهگریز تفاوت گوهری و ماهوی دارد و به انسجام اجتماعی و رشد فردی و جمعی بنحو توأمان توجه ویژهای نشان میدهد. این معنویت، بطور پیوسته در حال رشد و تعالی است یا باید چنین باشد.
وی اضافه کرد: در چنین معنویتی، معرفت و شهود درونی همراه با سلوک و عمل انسانی بنحو توامان برقرار هستند و معرفت و عمل، پیوسته و بنحو دیالکتیکی یکدیگر را تکمیل و اصلاح میکنند. معنویت اسلامی یک امر پراکنده یا منحصر در بخشی خاص از حیات انسانی نیست، بلکه یک نظام فکری و عملی کامل و جامع است که از عمق و گستردگی بالایی برخوردار است و ظرفیت آن برای تحقق سلامت معنوی بیبدیل است.
"قلب سلیم"؛ مهم ترین شاخصه سلامت معنوی
عباسزاده در قسمت دیگری از سخنان خود ابراز داشت: تعابیر خاصی در قرآن کریم وجود دارند که با موضوع سلامت معنوی کاملاً درهمتنیدهاند؛ ازجمله «قلب سلیم»، «حیات طیبه»، «نفس مطمئنه» و … اما بهنظر میرسد تعبیر قلب سلیم، نزدیکترین تعبیر به اصطلاح سلامت معنوی است. در واقع، مهمترین شاخص سلامت معنوی قرآنبنیاد، دارابودن قلب سلیم است. در نهایت، حیات طیبه، غایت مطلوب و آرمانی انسان بر اساس آموزههای قرآنی است.
وی افزود: سبک زندگی سالم با الگوی اسلامی-ایرانی، با تأکید بر اصول و ارزشهای اسلامی و نیز آداب و سنن اصیل فرهنگی ایران، نقش مهمی در ایجاد، تقویت و دوام امنیت در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی دارد. این سبک زندگی با ترویج اخلاق اسلامی، نظم، و روابط و وظایف سالم فردی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی، به ایجاد و ابقای جامعهای امن و باثبات مدد میرساند.
نظر شما