اگر شما از علاقه‌مندان مهدی اخوان ثالث و از ارادتمندان محمدرضا شفیعی کدکنی باشید، احتمالاً کتاب «حالات و مقاماتِ م.امید» را دوست خواهید داشت. این کتاب، مجموعه‌ای از مقالات کدکنی است که در طول نیم قرن، به شکل پراکنده درباره‌ اخوان ثالث نوشته است. در روز تولد مهدی اخوان ثالث، شاعر پرآوازه و موسیقی‌پژوه ایرانی نگاهی اجمالی خواهیم داشت بر این کتاب.

شروع کتاب «حالات و مقاماتِ م.امید» با نامه‌ای است که کدکنی پس از درگذشت اخوان برای سایه نوشته است. ظاهراً سایه در آلمان بوده و پیام فرستاده که می‌خواهیم مراسمی برای اخوان برگزار کنیم و به شفیعی کدکنی بگویید مقداری اطلاعات در باب زندگی اخوان برای ما بفرستد.

این بخش بیشتر حالت بیوگرافی دارد و به روایت رویدادهای زندگی اخوان پرداخته است. از شفیعی کدکنی که طلبه‌ جوانی بوده و پای حرف علی شریعتی (که هفت سالی از او بزرگ‌تر بوده) شعرهای اخوان را می‌شنود، تا هم‌خانگی کدکنی و اخوان در سال‌های ۱۳۴۵ و انقلاب و سال‌های پس از آن.

نیمه دوم کتاب، مقاله‌ها و تحلیل‌های کدکنی از شعر اخوان است که یک‌ جا گرد آمده‌اند. اخوانی که کدکنی او را از معماران بزرگ زبان فارسی در عصر ما می‌نامد.یکی از ویژگی‌های این مقالات، آن است که شفیعی کدکنی آن‌ها را ویرایش نکرده و به همان سبک و سیاق روز نخست، در کتاب نقل کرده است.

دکتر شفیعی کدکنی در مقدمه چنین می‌گوید: «تاریخ مقاله‌ها که در آغاز آن‌ها زیر هر صفحه ثبت شده است، یادآور دوره‌ای است که نویسنده در آن می‌زیسته: از جوانی، طلبه و ۲۳ ساله، در خراسانِ حدود نیم‌قرن پیش از این، تا معلمی باتجربه و جهان‌دیده در سنین بالای عمر.

اصطلاحاتی مانند «شعر سپید» در مورد شعرهای احمد شاملو که در آن سال‌ها به کار رفته است امروز مورد قبول من نیست ولی نخواستم که آن را اصلاح کنم و تغییر دهم. طعن و طنزهای بی‌جایی که حدود نیم ‌قرن پیش از این به نادر نادرپور و شعرهای او داشته‌ام یادگار همان جوانی‌ها و خامی‌هاست. امروز او را یکی از ۱۰ شاعرِ نوپردازِ نیمه دوم قرن بیستم می‌شمارم، شاعری «بسیار فصیح» اما «نه‌ چندان بلیغ».

… لحن مخالف‌گونه‌ای که نسبت به تغییر سبک شعریِ فروغ در سال‌های اواخر عمرش داشته‌ام، آن نیز از همان لوازم جوانی و خامی بوده است، هم‌ از آن گونه که اغراقِ بیش از حدم در باب جایگاه توللی».

زیبایی کتاب به این است که آمیخته با خاطرات است و از این جهت، خشکی یک کتاب تحلیلی را ندارد و خواندنش، برای خوانندگان عمومی‌تر نیز، شیرین است.

بخشی از کتاب، با عنوان ابری درون آینه گریان به مرور تاریخی شعر اخوان می‌پردازد که حال و هوای خود را دارد و در آن سروده‌های اخوان با روایت‌های کدکنی به خوبی آمیخته شده‌اند.

مقالات دیگری هم از جمله اجمالی درباره‌ اسلوب شاعری م.امید و جایگاه اخوان ثالث در ادبیات عصر ما هستند که خواندنی‌ و آموزنده‌اند.